Dawna Dąbrowa

Ostatnio dodane

41 / 253« Pierwsza ‹ Poprzednia 39 404142 43 Następna ›Ostatnia »

Historia powstania cmentarza żydowskiego

„Jak gmina Dąbrowa założyła własny cmentarz żydowski”

Opowiedziane przez:
Kalman Barkai
(pps 108-109)

Miasto Dąbrowa nie miało własnego cmentarza przez wiele lat, aż do 1929 r. Wszystkich zmarłych grzebano w Będzinie a później w Czeladzi. Trwało to do pewnego dnia, kiedy to po niefortunnym zdarzeniu, gmina żydowska w Dąbrowie postanowiła założyć własny cmentarz.

A było to tak: Żyd z Dąbrowy o nazwisku Awromele Behrman (sp.), miał córkę Fejgyl, której brakowało posagu. Rebbe Awromele był bardzo zaniepokojony i szukał wielu sposobów na znalezienie pana młodego swojej córce. Zaczął wiele aktywności z tym związanych i po wielkim wysiłku udało mu się sprowadzić młodego mężczyznę z Będzina, który zgodził się wziąć jego córkę za żonę. Rebbe Awromele był zachwycony, a para pobrała się w odpowiednim czasie. Losy potoczyły się jednak niekorzystnie. W Dąbrowie wybuchła epidemia tyfusu, a przewrotne szczęście sprawiło, że choroba dotknęła pana młodego, który wkrótce zmarł. Tak zaczął się problem pochówku. Ponieważ Dąbrowa nie miała cmentarza, Chewra Kadisza (charytatywne stowarzyszenie żydowskie – bractwo pogrzebowe, działające we wszystkich gminach żydowskich. Sprawowało wraz z rabinem nadzór nad cmentarzem. ) był zobowiązany do zakupu działki w Będzinie. Nie było jednak na to pieniędzy. Co więcej, był to piątek a prawo żydowskie zakazało trzymania ciała przed pochowaniem. Co robić? Przedstawiciel Chewry Kadiszy zasugerował wysłanie zwłok bezpośrednio na cmentarz w Czeladzi, gdzie obowiązywała zasada „braku powrotu z tego cmentarza”. Jednak będziński Chewra Kadisza chciał pokazać dąbrowskiemu Chewra Kadisza, że nie dopuści do bezprawia i że nie będzie pochówku bez zakupu działki. Odesłał zatem zwłoki do domu. Spowodowało to niepokoje w mieście. Ludzie interweniowali, a jeden z nich, Manes Lewkowicz wziął wózek z ciałem, składając go na dziedzińcu szefa gminy żydowskiej. Incydent został zgłoszony na policję. Ponieważ był to okres zarazy, to policja wydała nakaz społeczności żydowskiej na rozwiązanie problemu a zwłoki zwrócono do kostnicy w szpitalu miejskim. Finalnie do niedzieli ciało pochowano w Będzinie. Pismo przeciwko Wspólnocie zostało rozstrzygnięte, a sprawa została wycofana przed wniesieniem sprawy do sądu.

Po rozwiązaniu tego niepokojącego problemu szefowie gminy starali się założyć cmentarz żydowski. Zwołali nadzwyczajne spotkanie i zaprosili wybitnych obywateli, członków partii i rabina na jej czele. Postanowili natychmiast rozwiązać problem. Żydowski działacz publiczny kupił działkę w Starej Dzielnicy w Dąbrowie od Gojów pod pretekstem, że chce zbudować cegielnię. Gdyby nie ten podstęp, nie-Żyd nigdy by jej nie sprzedał. Aby nie dopuścić do tego, żeby poprzedni właściciel chciał anulować umowę i zachować ziemię, została ona ponownie sprzedana i ponownie odsprzedana wreszcie czwartemu nabywcy, po czym wokół nieruchomości wzniesiono ogrodzenie. Gdy ziemia zaczęła być wykorzystywana jako cmentarz, nie-Żydzi wykrzykiwali skargi do pierwotnego sprzedawcy, który z kolei powiedział, że sprzedał ją pod warunkiem, że będzie to miejsce fabryki cegieł, i wezwał do sądowego ścigania Żydowski nabywca. Było to bezskuteczne, ponieważ prawo stanowiło, że jeśli działka należała teraz do czwartego właściciela, pierwotny właściciel nie miał dalszych roszczeń prawnych. Tak zakończył się problem cmentarza żydowskiego w Dąbrowie.
Więcej
Turbodynamo

Fotografia z austriackiego archiwum o sygnaturze AT-OeStA/KA BS I WK Fronten Polen, 1585 opisana jako „Turbodynamo, größte Maschine des Reviers. Dabrowa”. Zdjęcie datowane na 1914-15.

Fotografia (public domain) pobrana z zasobów online Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu.
Więcej
Z wnętrza kopalni

Fotografia z austriackiego archiwum o sygnaturze AT-OeStA/KA BS I WK Fronten Polen, 1582 opisana jako „Parisgrube, Tagbau”. toryZdjęcie datowane na 1914-15.

Fotografia (public domain) pobrana z zasobów online Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu.
Więcej
Parisgrube czyli kop. Paryż

Fotografia z austriackiego archiwum o sygnaturze AT-OeStA/KA BS I WK Fronten Polen, 1590 opisana jako „Parisgrube, Kohlentagbau” (kop. Paryż, wydobycie węgla). Zdjęcie datowane na 1914-15.

Fotografia (public domain) pobrana z zasobów online Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu.
Więcej
Parisgrube - Tagbau

Fotografia z austriackiego archiwum o sygnaturze AT-OeStA/KA BS I WK Fronten Polen, 1581 opisana jako „Parisgrube, Tagbau” (kop. Paryż, kopalnia odkrywkowa). Zdjęcie datowane na 1914-15.

Fotografia (public domain) pobrana z zasobów online Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu.
Więcej
Parisgrube

Fotografia z austriackiego archiwum o sygnaturze AT-OeStA/KA BS I WK Fronten Polen, 1578 opisana jako „Parisgrube, Kohlentagbau” (kop. Paryż, wydobycie węgla). Zdjęcie datowane na 1914-15.

Fotografia (public domain) pobrana z zasobów online Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu.
Więcej
Parisgrube - Kohlentagbau

Fotografia z austriackiego archiwum o sygnaturze AT-OeStA/KA BS I WK Fronten Polen, 1577 opisana jako „Parisgrube, Kohlentagbau” (kop. Paryż, wydobycie węgla).

Fotografia (public domain) pobrana z zasobów online Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu.
Więcej
Dabrowa mit Kirche und Redengrube

Fotografia z austriackiego archiwum o sygnaturze AT-OeStA/KA BS I WK Fronten Polen, 1589 opisana jako „Dabrowa mit Kirche und Redengrube” (Dąbrowa z kościołem i kopalnią Reden). Jeśli zarys bazyliki jest po lewej stronie a kopalnia po prawej to zdjęcie zostało wykonane od strony Będzina? Leszek Maszczyk sugeruje, że może z wieży kościoła pw. św. Barbary. Po prawej stronie nietypowe ogrodzenie (pomijając potężny mur w środkowej części zdjęcia) – wysokie na kilka metrów. Wykonane z siatki? Ogrodzenie jakiegoś boiska?

Fotografia (public domain) pobrana z zasobów online Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu.
Więcej
Panorama miasta z 1915

Fotografia z austriackiego archiwum o sygnaturze AT-OeStA/KA BS I WK Fronten Polen, 1580 opisana jako „Ansicht” (widok). Wykonano ją w 1915 roku z dachu jakiegoś budynku lub może z wieży kościoła pw. św. Barbary? Ulica biegnąca w dół to 3go Maja a narożna kamienica to dziś skrzyżowanie z Dąbrowskiego (3go Maja 32). W tle można zauważyć wielkie piece, wieżę ciśnień oraz zabudowania Huty Bankowej.

Fotografia (public domain) pobrana z zasobów online Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu.
Więcej
Procesja Bożego Ciała

Fotografia z austriackiego archiwum o sygnaturze AT-OeStA/KA BS I WK Fronten Polen, 1587 opisana jako „Fronleichnahmsfeier” (Boże Ciało). Wykonano ją w 1915 roku przy wejściu na teren bazyliki NMP Anielskiej w centrum. Czyżby w tle było widać późniejszy kościół pw. św. Barbary?

Fotografia (public domain) pobrana z zasobów online Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu.
Więcej
Procesja przy bazylice

Fotografia z austriackiego archiwum o sygnaturze AT-OeStA/KA BS I WK Fronten Polen, 1586 opisana jako „Fronleichnahmsfeier” (Boże Ciało). Wykonano ją w 1915 roku przy murze bazyliki NMP Anielskiej w centrum.

Fotografia (public domain) pobrana z zasobów online Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu.
Więcej
Fronleichnahmsfeier

Fotografia z austriackiego archiwum o sygnaturze AT-OeStA/KA BS I WK Fronten Polen, 1576 opisana jako „Fronleichnahmsfeier” (Boże Ciało). Wykonano ją w 1915 roku. Mur z boku to najprawdopodobniej ten przy ulicy Pearla.

Fotografia (public domain) pobrana z zasobów online Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu.
Więcej
Na przyjęciu urodzinowym

Fotografia z austriackiego archiwum o sygnaturze AT-OeStA/KA BS I WK Fronten Polen, 1574 opisana jako „Nach der Geburtstagsfeier” (na przyjęciu urodzinowym). Na chwilę obecną nie znane są żadne dodatkowe informacje ani o osobach, ani o miejscu wykonania tego zdjęcia z okresu 1914-1915.

Fotografia (public domain) pobrana z zasobów online Österreichisches Staatsarchiv w Wiedniu.
Więcej
Rewers zdjęcia dąbrowskiego kirkutu

Rewers jedynego w 100% potwierdzonego zdjęcia żydowskiego cmentarza przy dzisiejszej ulicy Ludowej (Mydlice). Po kilku miesiącach starań, przez Ottawę po Cleveland – finalnie, dzięki p. Weibust na łamy Dawnej Dąbrowy trafiła ta właśnie fotografia.

Więcej
Wojskowy u Gwiazdy

Zdjęcie portretowe wykonane w atelier Gwiazdy. Ktoś poznaje szczegóły dotyczące munduru? W prawym, dolnym rogu widoczny suchy stempel dąbrowskiego fotografa.

Podziękowania dla p. Grażyny Rosady za udostępnienie prywatnego archiwum.
Więcej
Na parkowej ławce

Lata 1950-55: na fotografii dziadkowie p. Marty na jednej z licznych parkowych ławek na Zielonej.

Podziękowania dla p. Marty Rychlik za udostępnienie prywatnego archiwum.
Więcej
Z piaskową kobietą

Lata 1950-55: na fotografii dziadek p. Marty w parku Zielona, obok jednej z rzeźb Stanisława Sikory.

Podziękowania dla p. Marty Rychlik za udostępnienie prywatnego archiwum.
Więcej
Na kole wokół kręgu

Lata 1950-55: na fotografii dziadek p. Marty w parku Zielona.

Podziękowania dla p. Marty Rychlik za udostępnienie prywatnego archiwum.
Więcej
Przy Skibińskiego 6

Ulica Skibińskiego/ Wyszyńskiego – blok nr 6, rok 1978 lub 1979.

Podziękowania dla p. Marty Rychlik za udostępnienie prywatnego archiwum.
Więcej
Przy parkowym tunelu

Schody tuż przy tunelu, łączącym dwie części parku Hallera. W tle reklama Huty Katowice oraz jeszcze istniejące zabudowania wzdłuż ulicy Królowej Jadwigi.

Podziękowania dla p. Marty Rychlik za udostępnienie prywatnego archiwum.
Więcej
Scena w parku

To pierwsze, tym bardziej cenne, zdjęcie sceny, która była stałym punktem w parku Hallera. Fotografia datowana na lata 1978-79.

Podziękowania dla p. Marty Rychlik za udostępnienie prywatnego archiwum.
Więcej
Przy kortach tenisowych

Za ogrodzeniem korty tenisowe, które ulokowane były kiedyś w parku Hallera. Fotografia datowana na lata 1978-79.

Podziękowania dla p. Marty Rychlik za udostępnienie prywatnego archiwum.
Więcej
Przy basenie w parku Hallera

Jeden z dwóch bliźniaczych basenów, które kiedyś były w parku Hallera. W tle superjednostka przy ul. Kościuszki.

Podziękowania dla p. Marty Rychlik za udostępnienie prywatnego archiwum.
Więcej
Dachau - Dobrowa Grube

Koperta z niemieckiego obozu koncentracyjnego zaadresowana do:

Frau
Kudasiewicz Hedwig
Buchenwegstrasse 11 (z niem. Bukowa)
Dombrowa Grube
O/S Kreis Bendzin

przez

Kudasiewicz Wladimir
urodzony 9.VII.1904
nr więźnia 7430 z bloku 18/I

Podziękowania dla p. Adriana Dąbrowskiego za podesłanie linku aukcyjnego tej koperty.
Więcej
Emeryci PSS Społem

Emeryci PSS Społem w Dąbrowie Górniczej – zdjęcie wykonane przed 1984 rokiem.

Podziękowania dla p. Henryka Adamczyka za udostępnienie prywatnego archiwum.
Więcej
Wyścig motocyklowy

Kadr z nieznanego miejsca w DG – przełom lat 40-50’tych.

Podziękowania dla p. Henryka Adamczyka za udostępnienie prywatnego archiwum.
Więcej
Wyścig Zagłębia

Zdjęcie z wyścigu kolarskiego „Wyścig Zagłębia” lub „Wyścig szosami Zagłębia” wykonane w okolicach ul. Legionów Polskich 73-75.

Podziękowania dla p. Henryka Adamczyka za udostępnienie prywatnego archiwum.
Więcej
Zenon Sowula - wychowawca

Krótko i na temat – wpis/uwaga p. Zenona Sowuli.
Więcej
Dziewiąty

Na pierwszym planie zabudowania przy Alei Zagłębia Dąbrowskiego, potem przejazd kolejowy, Trzydziesty i Pogoria.

Podziękowania dla p. Mariusza Krakowińskiego za udostępnienie prywatnego archiwum
Więcej
Z przybliżeniem

Widok z „nowego” cmentarza przy ulicy Kościelnej.

Podziękowania dla p. Mariusza Krakowińskiego za udostępnienie prywatnego archiwum
Więcej