Słynny w całym państwie polskim „Sokół” nie mógł ominąć tak ważnego ośrodka miejskiego jak Dąbrowa Górnicza.

W 1905 roku na królewiackie warunki przeszczepiono ruch sokoli, który rozwijał się w Galicji już od 1866 roku. Srokowski organizował stowarzyszenia sokolskie w Zagłębiu, czerpiąc bezpośrednio z doświadczeń organizacji w Krakowie. Pod koniec 1905 roku w Zagłębiu istniało sześć gniazd sokolich połączonych w okręg, dla którego dostosowano „odpowiedni regulamin, ulepszając i przystosowując do warunków miejscowych regulamin okręgów sokolich w Galicji”. Po zalegalizowaniu na wiosnę 1906 roku Sokoła w Warszawie (z prawem otwierania oddziałów) Srokowski został wiceprezesem Sokoła ogólnokrajowego.

Bal maskowy „Sokoła” w Dąbrowie Górniczej

Po zawieszeniu, a następnie rozwiązaniu Sokoła przez władze carskie jeszcze w 1906 roku, jak pisał Srokowski: „postanowiliśmy istnieć nadal, a istnienie to oparliśmy na tej podstawie, że gniazda miały starać się o uzyskanie legalizacji, jako odrębne pozornie i nie mające z sobą żadnej łączności kółka gimnastyczne albo też jako szkoły gimnastyki, należące do ludzi prywatnych; okręgi i związek miały pozostać nadal, lecz już jako organizacja tajna”. Działała tak dość sprawnie aż do roku 1914, gdy w oparciu o jej członków utworzono Straże Obywatelskie. Srokowski został komendantem okręgowym straży i pełnił tę funkcję do momentu aresztowania. Władze rosyjskie opuściły Zagłębie w nocy 31 lipca, „już rano dnia 1 sierpnia ludność miejscowa w całym zagłębiu Dąbrowskim ujrzała na ulicach uzbrojonych w rewolwery i broń myśliwską członków straży obywatelskich i straży ogniowych z oznakami w postaci białych przepasek na lewym ramieniu z różnymi naszyciami koloru niebieskiego zależnie od sprawowanej władzy”.

Zagłębiowski oddział Sokoła formalnie  działał od 1917 roku, prawdopodobnie od marca. W Dąbrowie siedziba towarzystwa mieściła się w Ognisku koło ulicy 3 Maja.

Piotr Frączak