Dawna DąbrowaDzielniceCentrumKolejowa2A
Dzielnice - Centrum - Kolejowa - 2A
Dworzec w centrum - jeden z najstarszych i najpiękniejszych budynków w Dąbrowie. Tak wspaniały gmach, jak i cały węzeł kolejowy niesie za sobą mnóstwo wspaniałej historii, którą postaram się Wam w całości przedstawić.
Historia kolei w Dąbrowie
Kolej w Dąbrowie została otwarta w 1858 roku, podawana jest również data 1859-jako tą drugą przyjmuje się otwarcie linii do Sosnowca. Prawdopodobnie dąbrowska część została ukończona rok przed oficjalnym otwarciem. Sama dokumentacja została stworzona w zimie 1857/1858 a w 1858 wykonano prace ziemne. Głównym inżynierem naszego odcinka był Franciszek Leszczyński. Za część zaopatrzeniową i organizacyjną odpowiadał przedsiębiorca Leopold Śmieciński. Początkowo poprowadzono jedynie jeden tor, w latach 1860-1880 ułożono drugi, ale jedynie do Ząbkowic. Linia przechodząca przez Dąbrowę nie była linią pierwotną i główną. Była to odnoga stworzona dla połączenia z granicą z Prusami w Sosnowcu oraz w celu transportu zagłębiowskiego węgla wgłąb kraju. Dawniej była to stacja węzłowa, odchodziły stąd linie do Zagórza oraz Huty Katowice, a także bocznica do zakładu DEFUM.
Węzeł kolejowy Centrum
Obecnie Dąbrowa Górnicza Centrum stała się stacją pośrednią, przechodzą przez nią dwa tory przelotowe po których odbywa się głównie ruch pasażerski relacji Gliwice-Częstochowa, Wrocław-Lublin. Przez stację przejeżdżają również bez zatrzymania pociągi Pendolino relacji Warszawa-Katowice oraz czeskie składy. Linie przechodzące przez stację to Warszawa Centralna-Katowice. Znajduje się tu również tor dodatkowy z wjazdem jedynie od strony Ząbkowic. Od strony południowej, za budynkiem starego dworca znajdują się bocznice dawnej KWK „Paryż”, obsługiwane przez tor dodatkowy. Obecnie tory są sporadycznie używane przez zakład przeróbki węgla funkcjonujący na terenie byłej kopalni.Część torów została rozebrana w związku z budową Centrum Handlowego Pogoria.
Przejście na drugą stronę oraz na perony odbywało się przez wiele lat przez metalową kładkę nad torami. Została wybudowana w 1910 roku, a rozebrano ją w 2003 roku.
Na stacji znajduje się jeden peron pasażerski o dwóch krawędziach wyremontowany częściowo w 2013 roku (rozpoczęcie prac 3.02), i kompletnie przebudowanych w 2015 roku. Oprócz wymiany nawierzchni oświetlenia i nagłośnienia zamontowano również na peronie niewielką, ogrzewaną poczekalnię. Poczekalnia została zamontowana dzięki interpelacji radnego Ryszarda Harańczyka, który złożył ją za sprawą działań Marcina Domańskiego. Od strony budynku dworca pozostałości dawnego peronu o jednej krawędzi. Na stacji znajdują się semafory świetlne. Lokomotywnia, wraz z prawdopodobną wieżą wodną znajdowała się w pewnej odległości od stacji, w okolicy ulicy Józefa Poniatowskiego. Brakuje również informacji na temat wieży wodnej, niemniej jednak uważam iż przy dworcu takich rozmiarów musiała kiedyś stać. Prawdopodobnie została rozebrana jeszcze przed wojną, dlatego słuch o niej zaginął. Prędkość na stacji do 2013 roku wynosiła 40 km/h.
W maju 2013 na stacji zamontowano nastawnię kontenerową i zabezpieczono przejście pieszych rogatkami. Usunięto również część rozjazdów w północnej części co umożliwiło podniesienie prędkości pociągów do 100 km/h.
Nazwa | Lata obowiązywania |
Dąbrowa | 1859 - 1914 |
Dombrowa | 1914 - 1915 |
Dombrowa Warschau-Wiener Bahnhof | 1916 - 1918 |
Dąbrowa Górnicza | 1918 - 1939 |
Dombrowa | 1939 - 1940 |
Dabrowa Gornicza | 1941 - 1945 |
Dąbrowa Górnicza | od 1945 |
Tab.1 Zmiany nazwy stacji na przestrzeni lat
Budynek dworca
Budynek dworca jest jednym z najstarszych w całym mieście. Jedynie kilka kapliczek z Dąbrowy przeżyło więcej wiosen niż stacja kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Te jednak były bardzo często remontowane, zmieniane przez prostych ludzi, przez co mogły diametralnie zatracić swój historyczny charakter. Budynek dworca z zewnątrz oparł się praktycznie jakimkolwiek zmianom, więc chyba możemy zaryzykować stwierdzenie iż jego elewacja jest najstarsza w całym mieście. Jest to o tyle ciekawe iż od samego początku istnienia był narażony na o wiele większe uszczerbki niż jakikolwiek inny budynek. Przejazdy ciężkich lokomotyw, wagonów pełnych węgla oraz wzmożony ruch ludzi każdego dnia w środku budynku. Tym bardziej powinniśmy docenić kunszt dawnych budowniczych.
Budynek dworca powstał w 1858 roku. W momencie budowy stacji oprócz dworca postawiono poza tym jedynie dom mieszkalny, nie wiadomo czy nadal istnieje. W budynku mieściły się kasy biletowe, poczekalnia, nastawnia ,biura kolei, mieszkania oraz restauracja dworcowa. Prawdopodobnie przez pewien okres, w czasach carskich, w środku mogły znajdować się pokoje do wynajęcia dla podróżnych. Budynek naszego dworca niestety nie jest wyjątkowy - w Myszkowie znajduje się niemal identyczny budynek. W budynku przez bardzo długi okres czasu działała nastawnia. Choć funkcje dworcowe przestał pełnić już dawno temu, to ostatecznie opuszczony został w okolicach 2008 roku. W 2016 roku PKP podjęło decyzję o wyremontowaniu naszego dworca. Czekamy obecnie na rozpoczęcie prac.
Składa się z trzech części-parterowej środkowej i dwóch piętrowych po bokach-wszystkie konsekwentnie w tym samym stylu. Po pierwsze uwagę zwracają dwustopniowe, zdobione nadproża nad każdym oknem zakończone kamiennym zwornikiem. Dodatkowo każde okno posiada ceglaną ramkę i delikatne kasetony pod parapetem. Drugim ważnym elementem jest grzyms oddzielający kondygnacje oraz ten znajdujący się pod linią dachu. Możemy jeszcze doliczyć pilastry na krawędziach budynku oraz pozostałości po dawnej instalacji elektrycznej na zewnątrz.
Środek mieści 4 poziomy-piwnice, parter, pierwsze piętro oraz poddasze. Głównym pomieszczeniem parteru jest oczywiście poczekalnia, zajmująca większą część środkowego segmentu budynku. Pomieszczenie posiadało wyjście na perony, oraz prawdopodobnie również na stronę miasta. W środku zachował się dawny, przepiękny, rzeźbiony i drewniany wiatrołap. Co prawda został wielokrotnie pomalowany PRL-owskimi laminatami, ale sama konstrukcja pozostała nienaruszona. Prawdopodobnie pochodzą jeszcze z XIX wieku, a pod warstwą ohydnej żółtej farby na pewno kryje się piękne ciemnobrązowe drewno znane z dolnośląskich pałaców. Podobna sytuacja dotyczyła stolarki okiennej. Niestety podłoga w tym pomieszczeniu jest zawalona, a tym samym nigdy już nie będzie oryginalna. Prawdopodobnie i tak w PRL wymieniono posadzkę, pierwotnie z dużym prawdopodobieństwem kafelkową, na betonową. Poza tym w tym segmencie znajdowały się jeszcze toalety. Wschodnia część parteru, w piętrowym segmencie mieściła biura kolejowe. Trudno mi jednoznacznie stwierdzić jakie pełniły funkcje. Pewna jest jedynie kasa biletowa oraz schronisko manewrowych - przeniesione później do parterowego budynku obok „nowego dworca”. Prawdopodobnie pozostałe to biura związane z utrzymaniem ruchu.
Segment po zachodniej stronie mieścił dworcową restaurację, która częściej jest nazywana przez mieszkańców „bufetem”. Początkowo w latach przedwojennych był to z pewnością lokal wysokiej klasy o czym świadczą pozostałości po jego wystroju. Ściany do wysokości ok. pół metra są ozdobione zabytkowymi, rzeźbionymi panelami drewnianymi – tak jak w przypadku wiatrołapu zamalowane laminatem. Do samego pomieszczenia prowadziły również bardzo interesujące ogromne drzwi, po których obecnie pozostał jedynie odcinający się od reszty mur z cegieł. Piec kaflowy niestety jest już raczej wytworem PRL-owskiej epoki. Wielu mieszkańców z nostalgią wspomina to miejsce. Zamawianą w środku wódkę z zagryzką, sklep z napojami czy bańki z mlekiem. Piętra gmachu prezentują się niestety o wiele mniej ciekawie. Zarówno zachodni jak i wschodni piętrowy segment cechuje identyczny układ pomieszczeń. Z pamięci wydaje mi się że po obu stronach znajdowało się po 5 pomieszczeń, z czego jedno z nich było przedsionkiem do pozostałych. Prawdopodobnie w latach przedwojennych mieściło się tam coś w rodzaju niewielkiego hotelu lub pokoi do wynajęcia. Nie wykluczone że te pomieszczenia służyły również za mieszkania dla kolejarzy. W ostatnich latach działania prawdopodobnie mieściły się tam biura administracji PKP, na co wskazują namalowane w pomieszczeniach na ścianach strzałki z napisami „Droga Ewakuacyjna”. Obecnie w środku nie ma podłogi, jedynie belki i znajdujący się między nimi strop niższego poziomu. W obydwóch segmentach były klatki schodowe prowadzące na piętro. Kiedyś znajdowały się w nich piękne żeliwne balustrady-prawdopodobnie jeszcze z XIX wieku. Zachowało się po nich jedynie jedno zdjęcie odciętej części. Nie było przejścia między obydwoma częściami, w środkowym segmencie na tej kondygnacji znajdowało się poddasze bez okien. Tym samym możemy wnioskować iż pomieszczenia na piętrze w obydwóch częściach pełniły różne funkcje, gdyż gdyby w obydwóch były biura kolejowe komunikacja między nimi byłaby niezbędna. Poszycie dachowe tej części zostało w okolicach 2013 roku skradzione na opał. Ta część budynku, pozbawiona poszycia i wystawiona na warunki atmosferyczne bardzo szybko podupadła (co widać po zawalonej pod spodem podłodze w poczekalni). Jednak sama konstrukcja więźby dachowej z XIX wieku, zrobiona bez użycia gwoździ przetrwała w bardzo dobrym stanie Prawdopodobnie było wykorzystywane jako magazyn. Podobne poddasza znajdowały się w bocznych segmentach, do których z obydwóch stron prowadziła klatka schodowa. Prawdopodobnie były wykorzystywane jako mini-archiwum. Do piwnic również prowadziły dwie klatki schodowe, a sama piwnica tak jak piętro podzielona na dwie, niezkomunikowane części( przynajmniej w ostatnich latach działania). Cechuje je dość ciekawy, półkolisty wręcz pałacowy strop skonstruowany z szyn i ułożonych między nimi cegieł. Piwnica jest również pełna filarów konstrukcyjnych.
Numery telefonu z 1930 do stacji w Dąbrowie:
68450 — dyżurny ruchu P K. P., Dąbrowa Górnicza, Stacja Kolejowa
68269 — magazyn pocztowy na stacji kolejowej
W 1930 w pobliżu mieścił się Magazyn Kolejowy - Poganowski I.,
W 1939 roku na dworcu mieścił się automat telefoniczny.
Przed wojną w Dąbrowie zawiadowcą była Czaplińska ekspedytorem Gundlach.
Budynki techniczne i magazynowe
Węzeł kolejowy wymagał oczywiście szeregu budynków technicznych usprawniających jego pracę. Wokół naszego dworca znajdowało się ich około sześciu. Pierwszy omawiany budynek to niewielki, przedwojenny budynek położony na zachód od żółtego dworca. Mieścił on pomieszczenia socjalne oraz magazyny dla potrzeb monterów kolejowych w czasach PRL-u. Kształt okien od strony peronów typowych dla budynków przemysłowych sugeruje iż przed wojną w środku mógł się mieścić niewielki warsztat urządzeń kolejowych w których dokonywano doraźnych napraw. Budynek wyburzono w okolicach 2015 roku. Kawałek dalej pod adresem Kolejowa 2A znajduje budynek magazynowy o dwuspadzistym dachu. Pierwszy raz pojawia się na mapie z 1926 roku, obecnie jest zdewastowany oraz zamurowany i czeka na wyburzenie. Na przeciwko, po drugiej stronie ulicy mieszczą się magazyny wybudowane które mogły być wybudowane jeszcze w XIX wieku. Budynek widać na mapie z 1883 roku Następnie na mapie z 1926 znika by znów pojawić się na tej z 1933. Nie wiem niestety czy jest to zwykły błąd kartograficzny, czy rzeczywiście w pewnym momencie go wyburzono. Możliwe w XIX znajdował się tu drewniany magazyn na podmurówce którego tylko mała część była zrobiona z cegieł i zaznaczona na mapach. Następnie w latach 20-tych prawdopodobnie zostały tylko same fundamenty na których wzniesiono nowy budynek w latach 30-tych który dotrwał do dziś. W fasadzie pod warstwą farby widać ozdobne nadproża, pilastry i delikatne grzymsy. Obecnie jest wyremontowany, nie pełni pierwotnych funkcji tylko służy za punkt usługowy. Kawałek dalej pod adresem Kolejowa 4 mieścił się kolejny magazyn. Przez wiele lat stał opuszczony aż został wyburzony w okolicach 2015 roku. W środku nie zachowało się nic z dawnego wyposażenia. Poza tym na stacji znajdowały się trzy nastawnia. Dwie z nich - PRL-owska przy przejeździe na ulicy Konopnickiej oraz nowoczesna, kontenerowa przy dworcach funkcjonują do dziś. Trzecia, przedwojenna została wyburzona kilka lat temu w okolicach 2010 roku.
Jeżeli jesteście państwo w stanie podzielić się z nami swoimi wspomnieniami z okresu funkcjonowania dworca, lub posiadają archiwalne fotografie zapraszam do zostawienia komentarza lub kontakt przez kontakt@dawnadabrowa.pl
Lokalizacja
Mapy historyczne
Źródła:
https://www.bazakolejowa.pl/index.php?dzial=stacje&id=573&okno=start
http://semaforek.kolej.org.pl/wiki/index.php/D%C4%85browa_G%C3%B3rnicza
https://pl.wikipedia.org/wiki/Kolej_Warszawsko-Wiede%C5%84ska
http://prokapitalizm.pl/jak-powstala-kolej-warszawsko-wiedenska.html
http://wikizaglebie.pl/wiki/Kolej_Warszawsko-Wiede%C5%84ska_w_Zag%C5%82%C4%99biu_D%C4%85browskim
Krzysztof Kulik
Powiązane artykuły
Wyszukiwaniew naszej bazie
Nawiguj klikając na trójkąty poniżej
- Archiwalia
- Bilety
- Dokumenty
- Fotografie
- Koperty
- Mapy
- Odznaki i medale
- Pamiątki z Dąbrowy Górniczej
- Plany
- Pocztówki
- Pozostałe
- Produkty z Dąbrowy
- DELAM
- Huta Szkła Artystycznego Staszic
- Huta Szkła Gospodarczego Ząbkowice
- Motoryzacja
- Obrabiarki z DEFUM
- Centrum obróbkowe wiertarsko-frezerskie WFE 100 NM
- Centrum obróbkowe wiertarsko-frezerskie WFG-100 NM
- Ciężka wiertarko-frezarka ADP-115
- Tokarka karuzelowa KNA -110/135 A
- Tokarka karuzelowa KNA -110/135 B
- Tokarka karuzelowa KNA -110/135 N
- Tokarka karuzelowa KNA -140/160
- WFM-100 N i WFM-100 NM
- Wiertarko-frezarka AD-100 AD-115 AD-125
- Wiertarko-frezarka HWC-P 110A
- Wiertarko-frezarka HWC-S 110A
- Wiertarko-frezarka konwencjonalna ADS-115
- Wiertarko-frezarka WFB-80
- Wiertarko-frezarka WFB-80 S
- Wiertarko-frezarka WFC – 90
- Wiertarko-frezarka WFE – 100 A1 N
- Wiertarko-frezarka WFG-100
- Wiertarko-frezarka WFG-100 N
- Wiertarko-frezarka WHB – 150
- Wiertarko-frezarka WHC – 160
- Wiertarko-frezarki poprzeczne WFE 100 A7 i WFE 100 A9
- Wiertarko-frezarki WFE – 80 i WFE 100
- Wiertarko-frezarki WFM-100
- Reklamy
- Ryciny
- Stemple i pieczątki
- Szkice,plany,projekty
- Tabliczki z dawnymi ulicami
- Tarcze szkolne
- Zaproszenia
- Bibliografia
- Czasopisma i gazety
- Architektura
- Biesiada Literacka
- Dębowy Puls Miasta
- Dzień Dobry
- Dziennik Częstochowski
- Dziennik Zachodni
- Gazeta Kielecka
- Gazeta Lwowska
- Goniec Częstochowski
- Ilustrowany Kuryer Codzienny
- Innowacyjne obrabiarki – DEFUM 2004
- Jednodniówki
- Jlustracja Polska
- Kłosy
- Kolejowe Przysposobienie Kolejowe
- Kurier Codzienny
- Kurier Poranny
- Kurjer Warszawski
- Kurjer Zachodni
- Kuryer Literacko-Naukowy
- Młodzi Idą
- Mówią wieki – magazyn historyczny
- Na szerokim świecie
- New Poland
- Niedziela
- Nowa Reforma
- Nowiny Illustrowane
- Nowości Ilustrowane
- Panorama
- Pobudka
- Polonia
- Przegląd Górniczo-Hutniczy
- Przegląd pożarniczy
- Przegląd Techniczny
- Przekrój
- Przewodnik Katolicki
- Rozwój
- Siedem groszy
- Świat
- Tajny detektyw
- Trybuna Robotnicza
- Turysta
- Tygodnik Ilustrowany
- Tygodnik Powszechny
- Wędrowiec
- Wiadomości Częstochowskie
- Wiadomości polskie
- Ziarno
- Ziemia
- Foldery i broszury
- Katalogi
- Książki i albumy
- Album Dąbrowa Górnicza
- Album drużyny harcerskiej im. Kr. Jana Sobieskiego
- Album p. Czesława Marczewskiego
- Album z czasów okupacji
- Dąbrowa Górnicza – rozwój urbanistyczny miasta
- Geografia powszechna illustrowana
- Geologiczny opis Polski oraz innych krajów, na północ od Karpat położonych
- Huta Katowice – stan oblężenia
- Ilustrowany Przewodnik Kolejowy
- Legenda Zagłębia
- Legendy Zagłębia
- Monografia Dąbrowy Górniczej – 1976
- Spółdzielczość w Dąbrowie Górniczej 1886-1966
- Sprawozdanie z ogólnopolskiego zjazdu w sprawach komunikacji miejscowej
- V zjazd absolwentów Szkoły Górniczej i Hutniczej oraz Technikum Górniczego
- Wspólnymi siłami – X lat FOS
- Wycieczki jednodniowe Zagłębia
- Z biegiem Wisły. Obrazki o kraju.
- Z przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego i okolicy
- Zagłębie Dąbrowskie – Jan Zieliński
- Zarys dziejów hutnictwa i naukowo-technicznych stowarzyszeń hutniczych
- Ziemia Rodzinna
- Żydzi na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim
- Księgi adresowe i telefoniczne
- Adressbuch 1914-1915
- Chrześcijański Informator Zagłębia Dąbrowskiego na rok 1938
- Kalendarz Wieku Illustrowany
- Księga adresowa przemysłu, handlu i finansów – 1922
- Rocznik adresowy Królestwa Polskiego – 1900
- Rocznik adresowy Królestwa Polskiego – 1902
- Spis abonentów sieci telefonicznych Dyrekcji Okręgu Poczt i Telegrafów w Katowicach na 1939
- Księgi pamiątkowe
- Zasoby internetowe
- architekt.bedzin.pl
- Archiwum Map Zachodniej Polski
- Archiwum strony internetowej Cutiron
- Biblioteka Jagiellońska
- Biblioteka Narodowa
- Forum Klimontów-Sosnowiec
- Fototeka Filmoteki Narodowej
- mapywig.org
- Narodowe Archiwum Cyfrowe
- naszgolonog.net
- Polona
- Portal aukcyjny
- Śląska Biblioteka Cyfrowa
- Tadnum – portal aukcyjny
- Wikipedia – domena publiczna
- www.antoniow.dbv.pl
- www.jewishgen.org
- zdpp.blogspot.com
- Czasopisma i gazety
- Dzielnice
- Aleje
- Antoniów
- Błędów
- Centrum
- 3 Maja
- Aleja Róż
- Aleja Tadeusza Kościuszki
- Bolesława Limanowskiego
- Budynek ekspedycji kopalni "Reden"
- Dzielnice
- Elizy Orzeszkowej
- Feliksa Perla
- Górnicza
- Górników Redenu
- Henryka Dąbrowskiego
- Henryka Sienkiewicza
- Hugona Kołłątaja
- Jana III Sobieskiego
- Juliusza Kadena-Bandrowskiego
- Kolejowa
- Królowej Jadwigi
- Księdza Augustynika
- Legionów Polskich
- Marii Konopnickiej
- Mikołaja Kopernika
- Nieznana ulica
- Nowa
- Ogrodowa
- Paryska
- Plac lotnika Żwirki
- Plac lotnika Żwirki
- Plac Wolności
- Romualda Traugutta
- Siemońska
- Stefana Okrzei
- Stefana Żeromskiego
- Władysława Przybylaka
- Zygmunta Cieplaka
- Dębniki
- Dziewiąty i Trzydziesty
- Gołonóg
- Kasprzak
- Korzeniec
- Koszelew
- Ksawera
- Łabęcka
- Łęka
- Łęknice
- Łosień
- Manhattan
- Morcinek
- Mydlice
- Nieznana dzielnica
- Okradzionów
- Piaski
- Piekło
- Podlesie
- Pogoria
- Reden
- Sikorka
- Stara Dąbrowa
- Staszic
- Strzemieszyce
- Strzemieszyce Małe
- Strzemieszyce Wielkie
- Trzebiesławice
- Tworzeń
- Ujejsce
- Ząbkowice
- Zagórze
- Zając
- Edukacja
- Kursy i szkolenia
- Liceum Plastyczne
- Seminarjum Nauczycielskie
- Szkoły
- Gimnazja
- Niezidentyfikowana
- Państwowe Seminarjum Nauczycielskie Męskie im. Traugutta
- Podstawowe i powszechne
- Powszechna Szkoła Publiczna im.Marii Konopnickiej
- Szkoła im. Emilii Zawidzkiej
- Szkoła Kolejowa w Strzemieszycach
- Szkoła Podstawowa nr 1 w Gołonogu
- Szkoła Podstawowa nr 10
- Szkoła Podstawowa nr 12
- Szkoła Podstawowa nr 13 im. Adama Piwowara
- Szkoła Podstawowa nr 15
- Szkoła podstawowa nr 16 imienia Waleriana Łukasińskiego
- Szkoła Podstawowa nr 17
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Józefa Piłsudskiego
- Szkoła Podstawowa nr 20
- Szkoła Podstawowa nr 21
- Szkoła Podstawowa nr 22
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Adama Mickiewicza
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika
- Szkoła Podstawowa nr 4
- Szkoła Podstawowa nr 6
- Szkoła Podstawowa nr 7 im. Hugona Kołłątaja
- Szkoła Podstawowa nr 8
- Szkoła w Błędowie
- Przedszkola
- Średnie i zawodowe
- I LO im. Waleriana Łukasińskiego
- II LO im. Stefana Żeromskiego
- Liceum im. Aleksandra Zawadzkiego
- Szkoła Przemysłowa Śląsko-Dąbrowskiej Fabryki Urządzeń Mechanicznych
- Szkoła przy ul. 3-go Maja 10
- Sztygarka
- Techniczne Zakłady Naukowe
- Zespół Szkół Ekonomicznych im. Karola Adamieckiego
- Zespół Szkół Technicznych
- Szkoły Specjalne
- Wyższe
- Tarcze szkolne
- Zespół Szkół Sportowych im. Polskich Olimpijczyków
- Żłobki
- Kolekcje, zbiory, prywatne archiwa
- Abraham Stavsky
- Adam Gołębiowski
- Adam Jamrozy
- Adam Tryba
- Adrian Dąbrowski
- Adrian Kretowicz
- Agnieszka Lisak
- Agnieszka Malawska
- Aleksander Wolski
- Andrzej Bogusław
- Andrzej Danecki
- Andrzej Grzebielucha
- Andrzej Kontkiewicz
- Andrzej Laskowski
- Andrzej Ludkiewicz
- Andrzej Nowak
- Andrzej Płatek
- Andrzej Tarczewski
- Anna Borecka
- Anna Jabłońska
- Anna Neumann
- Anna Pełka
- Anna Syska
- Antoni Leśniak
- Antykwariat POLIART
- Archiwum Państwowe w Katowicach
- Archiwum Urzędu Miejskiego w Dąbrowie Górniczej
- Artur Burdasz
- Bart Plucinski
- Bartek
- Bartosz Kaczmara
- Bartosz Maroszek
- Bartosz Rutkowski
- Beata Grabowska
- Bernard Jaskuła
- Bogusław Duda
- Damian Góral
- Daniel Wróblewski
- Daniel Zasimuk
- Dariusz Andrzej Kurpiel
- Dariusz Chećko
- Dariusz W. Nelle
- Dariusz Westphal
- Dawid Zegan
- Edward Kaleta
- Edyta i Andrzej Pardała
- Ewa Blacha
- Ewa Kartas
- Ewa Stęplewska
- Gabriel Sołtysik
- Gabriela Struzik
- Galeria Akcji
- Grzegorz Kryczka
- Grzegorz Milewski
- Grzegorz Rokicki
- Grzegorz Skwara
- Grzegorz Taubler
- Halina Urban
- Hanna Klapa
- Helena Pentaks
- Henryk Boberek
- Henryk Bryś
- Herder-Institut
- Horse Cars – Auto Serwis
- Ilona Blecha
- Iwona Matyja
- Iwona Sułkowska
- Jacek Bargieł
- Jacek Kułach
- Jacek TZN
- Jacek Walaszczyk
- Jacek Zommer
- Jadwiga Machocka
- Jakub Łazarowicz
- Jakub Zasucha
- Jan Janocha
- Jan Wątrobiński
- Janusz Dziubiński
- Janusz Kurzyński
- Janusz Olej
- Jarosław Haszek
- Jarosław Janik
- Jarosław Sawicz
- Jarosław Synowiec
- Jerzy Sobota
- Joanna i Jerzy Gidmańscy
- Joanna Karlik
- Joanna Wierzbicka-Niechciał
- Jolanta Stolarska
- Jorge Szot
- Józef Makal
- Justyna Jaros Dziub
- Justyna Karwalska
- Justyna Pełechacz
- Kamil Potocki
- Kamil Rakowski
- Kamila Milik
- Kamila Przetak
- Karol Pieróg
- Karolina Kot (szkieletek)
- Katarzyna Broda
- Katarzyna Grzyb
- Kazimierz Sendek
- Klub Osiedlowy Unikat
- Konrad Kępski
- Krzysztof Janik
- Krzysztof Kucharczyk
- Krzysztof Kulik
- Leszek Lasok
- Leszek Maszczyk
- Lidia Wojtek
- Łukasz Dobrowolski
- Łukasz Jermacz
- Łukasz Musiałek
- Łukasz Zięba
- Łukasz Zmarzły
- Łukasz Zwoliński
- Maciej Gadaczek
- Maciej Partyka
- Maciej Wróblewski
- Magdalena Grząś
- Magdalena Jasińska
- Maja Szwedzińska
- Małgorzata Błaut
- Małgorzata Bogusław
- Małgorzata Grażyna Korpikiewicz
- Małgorzata Kamińska
- Małgorzata Kowalczyk
- Małgorzata Lehman
- Marcin Demski
- Marcin Macha
- Marcin Maślak
- Marcin Michał Macha
- Marcin Młyński
- Marcin Rokicki
- Marcin Skorek
- Marek Brodnicki
- Marek Karnecki
- Marek Nuckowski
- Marek Słowiński
- Marek Wójcik
- Mariusz Nowakowski
- Marta Grzechuła
- Marta Szczepanik
- Marzena Smok
- Michał Borchmann
- Michał Chlipała
- Michał Chojkowski
- Michał G.
- Michał Giemza
- Michał Głubiak
- Michał Radka
- Michał Rodacki
- Michał Szczepanik
- Mirosław Stróżycki
- MJK89
- Moniek Rozen
- Monika Korzeniec-Olszewska
- Monika Pluta
- Monika Zawadzka
- Muzeum Miejskie Sztygarka
- Narodowe Archiwum Geologiczne
- New York Library
- Ola Olbrychowska-Ciepły
- Olga Kazibudzka
- p. Juliusz
- Państwowy Instytut Geologiczny
- Patrick Chlond
- Patrycja Kordyś
- Patryk Jeliński
- Paulina Gajewska
- Paweł F.
- Paweł Pudlik
- Paweł Smalcerz
- Piotr H.
- Piotr Kozłowski
- Piotr Szafarz
- Przemysław Kowalski
- Przemysław Woźniak
- Rafał Gawęda
- Rafał Kwieciński
- Rafał Piętka
- Robert Altman
- Robert Bączek
- Robert Kudera
- Robert Ochocki
- Robert Winkler
- Rodzinny zbiór Państwa Bączek
- Rodzinny zbiór Państwa Dulewskich
- Rodzinny zbiór Państwa Karnasiewicz
- Rodzinny zbiór Państwa Rogacz
- Rodzinny zbiór Państwa Strasz
- Roman Malik
- Ryszard Siewniak
- Ryszard Sokół
- Sebastian Glonek
- Sławek Kartonik
- Stanisław Małyska
- Stanisław Pancesz
- Sylwester Dominik
- Szymon Hnatow
- Szymon Lubaszka
- Tadeusz Iwoński
- Tomasz Byjos
- Tomasz Derda
- Tomasz Szymczyk
- Tomek S.
- Urszula Ostrowska
- Urząd Miejski w Dąbrowie Górniczej
- Veteran Club 1978 – Dąbrowa Górnicza
- Waldemar Magnuszewski
- Wiesław Trzęsimiech
- Witold Molęda
- Witold Wieczorek
- Włodzimierz Starościak
- Wojciech Bański
- Wojciech Kozina
- Wojciech Morawiec
- Wydawnictwo DIKAPPA
- Yestersen
- Zbieracz Staroci
- Zbigniew Bartnik
- Zofia Budziarz
- Kopalnie, huty, firmy
- Banki
- Bary
- Cegielnie
- Defum
- Domy i centra handlowe
- Dyskoteki
- ERG
- Firmy,biura
- A. Kałkowski, K. Zieliński i S-ka
- Bank Kredytowy
- Biuro Budowlane W. Wojewódzkiego
- Biuro Techniczne Inż. A. Nowicki
- Cerealia oddział w Dąbrowie
- Drukarnia i introligatornia "Sztuka"
- Elibor
- Fabryka Gilz Stefan Serrini
- Galanteria "Izydor"
- Handel win, wódek i towarów kolonialnych Emil Woźniak
- Hurtownia Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności
- Hurtownia Cukru Mieczysław Dyja
- Introligatornia Pawła Śmielewskiego
- Jan Dąbrowski Biuro Handlowo-Przemysłowe
- K. Kostrzeński
- Komunalna Kasa Oszczędności w Będzinie Oddział Dąbrowa Górnicza
- Magazyn galanteryjno-bławatny R. Rudzki
- Magazyn Współczesny
- Miejska Stacja Opieki nad Dziećmi i Poradnia dla Matek
- OSK Efekt
- Pracownia obuwia Leon Kasperek
- Przedsiębiorstwo Robót Ciesielskich O. Lange
- Przemysł drzewny I. M Wajnsztajn
- Rzeźnia miejska
- Skład Manufaktury Icek Ugner
- Skład Materiałów Aptecznych Z. Jackowski
- Skład Mebli Jakób Mitelman
- Skład Ryżu i Cukru J. Rozenberg i S-ka
- Skład S. Moneta i S-ka
- Spółdzielnia Delam
- Spółdzielnia Inwalidów im. M. Fornalskiej
- Spółdzielnia Pracy "Stolmet"
- Spółdzielnia Rzemieślnicza Remet
- Spółka Leśna Zagłębia Dąbrowskiego
- Sprzedaż drzewa CH. Taub
- Sprzedaż drzewa G. Nussbaum
- Sprzedaż mąki i kaszy B-cia D. i Sz. Silberfreund
- Sprzedaż mąki i kaszy I. Welner
- Sprzedaż Mąki i Zboża J. Edelist i L. Welner
- Sprzedaż Wyrobów Cukierniczych
- Tartak i Heblarnia
- Warsztat blacharski B. Lajtnera
- Wytwórnia Wód Gazowanych w Gołonogu
- Zakład Fryzjerski Kremblewskiego
- Zakład jubilersko-zegarmistrzowski J. Bocianowski i Syn
- Zakład poligraficzny "Offset"
- Fotografowie
- A. Brodecki
- Arnold Vielrose
- Bracia Altman
- Brodecka i Motz
- Dariusz Kmiotek
- Dawid Zegan
- Dikappa
- E. Katolik
- J. Brodecka
- J. Czachowski
- J. Ĺťelichowski
- J. Rowiński
- J. Żelichowski
- JĂłzef Makal
- K. Jabłoński
- K. Kaczyński
- Koło fotograficzne Sztygarki
- Krzysztof Kulik
- Laboratorium Fotograficzne przy kopalni "Paryż"
- M. Arbus
- Marcin Nowak
- Marie Putner
- Mieczysław Tobrus
- Orient
- P. Pasek
- R. Altman
- R. Brandys
- R. Gwiazda
- R. Radzikowski
- Ryszard Rusak
- Spółdzielnia Pracy Fotografów Zawodowych
- St. Karpenstein
- T. Hermańczyk
- VENUS
- W. Kwietniewski
- Wojciech Bański
- GS-y
- Hotele
- Huty
- Kopalnie
- Księgarnie
- Młyny
- PGR-y
- Poczta
- Pozostałe zakłady
- Przedsiębiorstwa rolnicze – PGR-y GS-y Samopomoc Chłopska
- Restauracje
- Rzemieślnicy
- Samopomoc Chłopska
- Sklepy
- Aparaty radiowe, gramofony J. Schabowski
- Apteka Grochowskiego
- Apteka Panaceum
- Artykuły Metalowe na 3 maja
- Bambosz
- Barbara – hurtownia krawiecka
- Bufet Dworcowy
- Chrześcijański dom obuwia ludowego
- Cliff Kosmetyki
- Cukiernia "Wersal"
- Delikatesy w Merkurym
- Drogeria na 3 maja
- Elegancja
- Foto DX
- Fryzjer Mieczysław Ziomek
- Galanteria Józef Paluchiewicz
- Kiosk na rogu 3 Maja
- Kiosk spożywczy na Redenie Karnieckich
- Kioski Ruch-u
- Konalina Sklep Firmowy
- Księgarnia J. Ringmana
- Kwiaciarnia i owocarnia "Araukaria"
- Magazyn mody H. Kossobudzkiej
- Magazyn Nadzieja
- Magazyn obuwia M. Rzepecki
- Magazyn Współczesny
- Mięsny w Gołonogu
- Nastolatek
- Niemiecki sklep na Redenie
- Niezidentyfikowane
- Optyk na 3 maja
- Pewex
- Pieczywo i nabiał na Gołonogu
- Radio i Technika
- Radio Telewizja
- Robot
- Rzeczki-złoto, srebro,zegary
- SAM w Merkurym
- Sklep "Alik"
- Sklep "Społem" W Ząbkowicach na Bielowiźnie
- Sklep galanteryjny C. Smolarska
- Sklep Mazurkiewicza
- Sklep niemiecki Lebensmittel
- Sklep Sołtysika na Redenie
- Sklep Społem Nr. 15 na Sobieskiego 3
- Sklep spożywczo-kolonialny wyroby tytoniowe i manufaktury H. Kotuła
- Sklep spożywczy i elektryczna palarnia kawy Jan Domagała
- Sklep spożywczy robotników kopalni "Flora"
- Sklep Stowarzyszenia Robotników Chrześcijańskich
- Sklep z chemią na Bandrowskiego
- Sklep z odzieżą na Sienkiewicza
- Sklepy pod Sobieskiego 4
- Skład Apteczny Jan Beranek
- Skład Apteczny S-rów Jana Grochowskiego
- Skład Win i Delikatesów Stefan Wilczyński
- Społem w Merkurym
- Stowarzyszenie spożywcze robotników Huty Bankowej
- Tkaniny Dekoracyjne
- Uniwersal
- Targowiska
- Wapienniki
- Wieże wodne
- Zakłady Dolomitowe "Eltes"
- Zakłady pogrzebowe
- Zakłady przemysłowe
- Dąbrowskie Zakłady Chemiczne i Fabryka Tektury Asfaltowej
- Dąbrowskie Zakłady Przemysłu Terenowego
- Damel
- Defum
- Fabryka Drutu Braci Klein
- Fabryka Mydła "Alfa"
- Fabryka Mydła "Dzwon"
- Fabryka Śrub i Nitów
- Fabryka zamków i okuć "Tłocznia"
- HK Cutiron
- Huta Szkła Artystycznego Staszic
- Huta Szkła Ząbkowice
- IZOKOR
- Odlewnia Wszelkich Metali Bolesław Plucinski
- Strem
- Wibrobeton
- Zakład Ślusarko-mechaniczny Teofil Brok
- Zakłady Naprawcze Maszyn Elektrycznych
- Kultura
- Monografia Huty Bankowej
- Nieskategoryzowane
- Obiekty wojskowe
- Osoby
- A. Miodownik
- Abram Jakub Klein
- Andrzej Ornat
- Andrzej Rosicki
- Antoni Kozioł
- Antoni Pinkowski
- Artyści
- Bolesław Zarychta
- Bronisława Kmiecik
- Budowniczy miasta
- Czesław Rabenda
- Edward Bryła
- Edward Salwa
- Eryka Trzewik-Drost
- Eugeniusz Furman
- Eugeniusz Jarubasz
- Franciszek Szklaz
- Goście Dąbrowy
- Grzegorz Borowiec
- Henryk Kanwiszer
- Hieronim Kondratowicz
- Hieronim Uczyński
- Ireneusz Borowiec
- Jan Kruszyński
- Jan Sylwester Drost
- Jan Tyka
- Józef Chlebowski
- Józef Piątek
- Józef Starzyński
- Leon Juszczyk
- Leszek Rozmus
- Ludwik Fiedorowicz
- Maria Piętkówna
- Maria Szklaz
- Marian Sowiński
- Mieszkańcy
- Augustynik Grzegorz – ksiądz
- Bolesław Sierka
- Ferdynand Peroń
- Franciszek Łach
- Franciszek Wilkoszewski
- Janek Boruszewski
- Kazimierz Bargieł
- Kazimierz Morgulec
- Kazimierz Wilkoszewski
- Maciej Dalewski
- Podkowa Aniela
- Rodzina Śmielewskich
- Stefan Czajkowski
- Szczepan Słowiński
- Tadeusz Szymaszek
- Teofil Wójcik
- Weronika Karnecka
- Włodzimierz Starościak
- Zdanowska Joanna
- Nauczyciele
- Piotr Reroń
- Piotr Urbańczyk
- Politycy
- Przedsiębiorcy, właściciele sklepów
- Przemysł
- Rozalia Smółkowa
- Stanisław Janas
- Stanisław Kontkiewicz
- Stanisław Lewiński
- Stanisław Siudak
- Stanisław Sobieraj
- Stanisław Wiewióra
- Uczniowie
- Wł. Liwierski
- Władysław Bubel
- Władysław Dziurski
- Władysław Mogiła
- Wojskowi
- Zdzisław Sikora
- Zenon Wojtala
- Żydzi
- Zygmunt Ciuk
- Zygmunt Sztainmasel
- Pomniki i tablice
- Figura Maryi przed Bazyliką NMP
- Figura Maryi z boku Bazyliki NMP
- Pomnik 10 zamordowanych
- Pomnik Aleksandra Zawadzkiego
- Pomnik Bohaterów Czerwonych Sztandarów (Hendrix)
- Pomnik Feliksa Dierżyńskiego
- Pomnik Legionistów(nieistniejący)
- Pomnik Niepodległości
- Pomnik Nieznanego Żołnierza(wyburzony)
- Pomnik Stanisława Staszica
- Pomnik Tadeusza Kościuszki
- Pomnik Tadeusza Kościuszki na Placu lotnika Żwirki (nieistniejący)
- Pomnik Żołnierzy Radzieckich
- Tablica – zbiornik Pogoria
- Tablica upamiętniająca E. Furmana
- Religia
- Cmentarze
- Judaika
- Kapliczki
- Kościoły rzymskokatolickie
- Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa
- Bazylika NMP Anielskiej
- Kościół Ducha Św.
- Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski
- Kościół pw. Chrystusa Króla
- Kościół pw. św. Rafała Kalinowskiego
- Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej
- Kościół św. Aleksandra
- Kościół św. Antoniego z Padwy
- Kościół św. Barbary
- Kościół św. Józefa
- Kościół św. Maksymiliana Kolbego
- Kościół Zesłania Ducha Świętego
- Krzyże przydrożne, okolicznościowe, symboliczne itd
- Księża i siostry zakonne
- Relikty przeszłości
- Służby
- Sport
- Towarzystwa, stowarzyszenia, harcerze
- Cechy rzemieślnicze
- Dąbrowskie Towarzystwo Muzyczne
- Harcerze
- Koło Gospodyń Wiejskich Strzemieszyce
- Organizacje związkowe
- Partie polityczne
- Spółdzielnie
- Stowarzyszenia
- Koło Samopomocy Uczniów Państwowego Seminarjum Nauczycielskiego
- Liga Kobiet
- Liga Morska i Kolonialna
- NSZZ Solidarność DFO
- Samowar
- Stowarzyszenie Krzewienia Kultury Fizycznej
- Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej
- Stowarzyszenie Młodzieży Żeńskiej
- Stowarzyszenie Robotników Chrześcijańskich
- Stowarzyszenie Spożywców Robotników Chrześcijańskich
- Stowarzyszenie Spożywcze Flora
- VC 19-78 MC Poland
- Zespół zwolenników sceny Polskiej
- Związek byłych Ochotników Armji Polskiej
- Związek Nauczycielstwa Szkół Powszechnych Ognisko w Dąbrowie Górniczej
- Związek Orła Białego
- Związek Zawodowy Robotników Przemysłu Górniczego
- Towarzystwa
- Duszpasterstwo Ludzi Pracy
- Koło Towarzystwa Macierzy Szkolnej
- Komitet Opieki nad biednymi
- Komitet Opieki nad Dziećmi
- Komitet Ratunkowy miejscowy
- L.O.P.P.
- Obwodowy Komitet Ratunkowy
- PTTK
- Sekcja VII górniczo hutnicza Towarzystwa popierania przemysłu i handlu
- Sokół
- Stowarzyszenie Robotników Chrześcijańskich
- Towarzystwo "Dobroczynność" kopalni "Flora"
- Towarzystwo Dobroczynności
- Towarzystwo Francusko-Włoskie Dąbrowskich Kopalń Węgla
- Towarzystwo Koło Sportowe
- Towarzystwo Muzyczne w Dąbrowie
- Towarzystwo Muzyczno-Śpiewacze w Gołonogu "Harmonja"
- Towarzystwo pomocy dla biednych chrześcijan kopalni "Flora"
- Towarzystwo poszukiwaczy skarbów
- Towarzystwo Upiększania Miasta Dąbrowa Górnicza
- Towarzystwo Wzajemnego Kredytu
- Ubezpieczalnia Społeczna
- Wolny Związek Zawodowy
- Zespoły Artystyczne
- Transport i komunikacja
- Uroczystości i wydarzenia
- Barbórki
- Cyrk
- Dni Dąbrowy Górniczej
- Dożynki
- Dzień Hutnika
- Dzień Znaczka Pocztowego
- Festiwale, imprezy
- Harcerskie
- Jarmark Staroci
- Jubileusze
- Katastrofy, pożary, wypadki
- Kościelne
- Obrona pomnika Bohaterów Czerwonych Sztandarów (Hendrixa)
- Otwarcia
- Parady wojskowe
- Partyjne
- Pogrzeby
- Protesty
- Sesje astronomiczne, obserwacje słońca
- Sportowe
- Spotkania i zloty
- Strajki
- Święta Narodowe
- Szkolne
- Sztandar dla strażaków z Trzebiesławic
- Targi, kiermasze, jarmarki
- Wystawy
- Zdjęcia z budowy
- Zjazdy Absolwentów
- Życie pod okupacją
- Widoki i panoramy miasta
- Wydarzenia
- Wypoczynek i zieleń
- Zdrowie
- Życie Codzienne
Losowy memoriał
WięcejW naszej bazieznajduje się
5812elem.