Cegielnia Braci Bilewicz

Założona został w 1898 roku przez spółkę braci Bilewicz. Jej adres to ul. Narutowicza 80(obecnie Wojska Polskiego).Początkowo w zakładzie istniał jeden piec kręgowy Hoffmana wraz z kominem, maszynownią i kotłownią.   W 1900 roku postawiono drugi piec wraz z kominem wraz z budynkami dyrekcji, nowej maszynowni oraz suszarni dla pierwszego pieca. Suszarnia ta była piętrowa, połączona z głównym budynkiem łącznikiem na poziomie pierwszego piętra. Dostęp na wyższe kondygnacje zapewniała winda towarowa. W 1903 roku przeprowadzoną ostatni dużą modernizację  w postaci budowy wagowni, magazynu, stołówki i wiaty do suszenia cegieł dla drugiego pieca.  Obydwa piece były budynkami murowanymi z cegły na wysokości parteru. Elewacja pierwszego piętra nad piecami była wykonana z drewnem. Całość była przykryta sporym dachem dwuspadowym. Kotłownia i maszynownia stanowiły integralną część budynku pierwszego pieca. W 1912 roku łączna moc maszyn wynosiła 100KM.    Do wojny około 50% załogi stanowiły kobiety. W 1915 roku zakład wypracował 7000 rubli.
W 1912 Dyrektorem Zarządzającym był Józef Kozłowski, który pozostał nim do 1939 roku, a zawiadowcą  J. Lesiecki. Nad pracami na odkrywce gliny nadzór sprawował Stanisław Piaskowski.
Ich wyrobami były: cegła maszynowa, normalna, okładzinowa, radialno-kominowa, modelowa, glazurowana, klinkier brukowy i wysokogatunkowa cegła ogniotrwała. Zakład funkcjonował z przerwami uwarunkowanymi zbytem. Jego zdolności produkcyjne sięgały 5 milionów cegieł rocznie.
Po II wojnie światowej zakład znacjonalizowano. Po krótkim czasie produkcja została zaprzestana z powodu wyczerpania się surowców. Tereny po cegielni przyłączono do Dąbrowskich Zakładów Naprawczych Przemysłu Węglowego”. Obecnie na jej terenie znajduje się firma Termo Glass, Real i VendoPark.

Po zakładzie pozostał prawdopodobnie tylko jeden budynek na placu. Pozostałe nie są oznaczone na mapach.

Statystyka
1912 rok – 150 robotników
1915 rok – 150 robotników
1920 rok -58 robotników, 410 ton produkcji
1928 rok 120-150 robotników, 16000m³ gliny, 4.700.000 sztuk cegły
II półrocze 1929 – 14 robotników, 7300m³ gliny
I półrocze 1930  – 80 robotników, 4000m³ gliny
II półrocze 1930  – 30 robotników, 5500m³ gliny

Krzysztof Kulik

Źródła

Archiwum Państwowe w Katowicach Archiwa Urzędu Górniczego w Dąbrowie Górniczej nr 840 teczki 33, 33A,33B