Doskonale znane nam są historie „Sprawiedliwych wśród narodów świata”, którzy podczas II wojny światowej poświęcali swoje zdrowie i nie raz życie ukrywając lub ratując żydowskie rodziny. Parę takich historii wydarzyło się również u nas w Dąbrowie.

Pelagia Jasińska

Pani Pelagia zamieszkiwała w jednym z domków na przedmieściach Dąbrowy. Jednym z jej znajomych była żydowska rodzina Hendli i Jeszajaha Kanarków. Po wybuchu wojny początkowo żyli spokojnie, ale w 1941 roku zostali zmuszeni do przeniesienia się wraz z nowonarodzoną córeczką do getta na Środuli. Dalej utrzymywali kontakt z Pelagią która odwiedzała ich za murami. W maju 1943 roku zaczęły się szerzyć pogłoski o deportacjach do obozów. Hendla poprosiła znajomą o ukrycie córeczki. Dwuletnia dziewczynka została wyprowadzona z getta i zamieszkała w domu Pelagi w Dąbrowie jako rodzona córka. Krótko przed likwidacją getta Hendli udało się uciec i przez 18 miesięcy ukrywała się w kuchennej szafce u Pelagii. Później z niewiadomych przyczyn opuściła kryjówkę i błąkała się po okolicznych wsiach. Po zakończeniu wojny odzyskała córeczkę i wyjechała do Dzierżoniowa. Później z rodziną połączył się również Jeszajahu, który przeszedł przez trzy obozy i został oswobodzony przez Amerykanów. W 1957 roku rodzina wyjechała do Tel-Awiwu.

Pelagia Jasińska została uhonorowana tytułem „Sprawiedliwy wśród narodów świata” 1 stycznia 2004 roku.

Honorata Skowrońska
Pani Honorata utrzymywała przyjacielskie stosunki z kilkoma rodzinami żydowskimi, których znała z czasów gdy mieszkała w Będzinie. Podczas okupacji zwrócił się do niej o pomoc Bernard Frydrych, którego żona wylądowała w gettcie będzińskim, a on sam szukał schronienia wraz z 1,5 letnią córeczką Ireną. Pani Honorata wzięła ją w lipcu 1942 roku do swojego domu w Dąbrowie pod opiekę jako krewną od strony męża. Wkrótce sąsiedzi zaczęli być podejrzliwi więc w 1943 roku postanowiła uciec z nią do rodziny do Miechowa. Tam szybko dziewczynka również stała się obiektem plotek, więc oddała je za opłatą pod opiekę gospodarzom w Jędrzejowie pod nazwiskiem i imieniem córki brata jej męża. Od czasu do czasu dojeżdżała do niej z Dąbrowy zabierając ją do rodziny, a następnie przeniosła do pobliskiej rodzinnej wsi swoich rodziców Borszowic, gdzie dziewczynka pozostawała pod opieką zaufanych osób. W styczniu 1945 dziecko wróciło do Dąbrowy Górniczej.
Bernard ukrywał się przez okres okupacji, jego żona nie przeżyła wojny. W listopadzie 1945 roku przyjechał ze Szwecji po Irenę. Ta nie znała ojca i początkowo nie chciała z nim jechać, lecz ostatecznie oboje wyjechali do USA.

Honorata Skowrońska została uhonorowana tytułem „Sprawiedliwy wśród narodów świata” 5 marca 1984 roku.

Henryka Dąbrowskiego 22

Wśród rodzin mieszkających przed wojną w kamienicy znajdowała się jedna wyznania żydowskiego. Podczas II wojny światowej w 1940 roku Niemcy wysiedlili wszystkich mieszkańców a mieszkania zostały opieczętowane. Pozwolono pozostać jedynie dwóm polskim rodzinom, ale były zmuszone wynieść się na strych. Wspomniana rodzina żydowska nie chciała się wynieść, więc zaczęła się ukrywać wraz z Polakami na strychu. Polacy pomagali im donosząc produkty spożywcze. Gdy w połowie roku do budynku zaczęli się wprowadzać osadnicy z Rumunii żydzi zniknęli bez słowa.

RKS Zagłębie

Podczas wojny koledzy z drużyny ukrywają jednego z zawodników żydowskiego pochodzenia – Arona Goldbluma, dzięki czemu przeżywa wojnę.

Krzysztof Kulik
Relacja osobista Macieja Wojdyny
https://sprawiedliwi.org.pl/pl/historie-pomocy/historia-pomocy-jasinska-pelagia