Budynki po tartaku w dzisiejszych czasach w niczym nie przypominają jego długiej, niemal 100-letniej historii. Gdyby ptrzetrwał w niezmienionej formie do dzisiejszych czasów byłby prawdziwym zabytkiem techniki.

 W Archiwum Państwowym w Kielcach możemy znaleźć projekt wykonania instalacji Tartaka parowego "Janina" należącego do Marcelego Gąsowskiego z marca 1924 roku. Adres na projekcie, Ogrodowa 9 pozwala nam połączyć ją z późniejszym tartakiem z ulicy Władysława Przybylaka 10. Projekt zakładał stworzenie dwuczłonowego budynku. Pierwszy człon stanowiła hala produkcyjna, której główny element stanowiła maszyna do cięcia drewna. Na planie w tej części umiejscowiono heblarkę oraz tajemniczy "Trak" i "cyrkotorówka" - druga nazwa prawdopodobnie odnosi się do kolejki wąskotorowej którą zakład był połączony ze stacją kolejową. 

Drugi człon budynku mieścił kotłownię - w środku znajdowała się maszyna parowa. Kotłownia była położona nieco niżej w stosunku do hali z powodu konieczności przeniesienia napędu na maszyny tartaczne. System przekładni był bardzo podobny do tego stosowanego w młynach. W piwnicy znajdował się ogromny wał napędowy z kołami o różnych wielkościach - w zależności od potrzebnej dla danej maszyny prędkości obrotowej. Każe koło napędowe miało oczywiście nawinięty pas połączony z kołem maszyny umieszczonej wyżej.

Wygląd zewnętrzny budynków na planach nieco odbiegał od typowych przemysłowych budynków z naszego rejonu. Nad halą znajdował się ozdobny, dwustopniowy szczyt  z trzema rzeźbionymi pikami. Całość wieńczył napis z nazwą zakładu oraz personaliami właściciela. Sam budynek miał też różowy kolor otynkowania, aczkolwiek możliwe że było to jedynie podyktowane czytelnością planu, a nie rzeczywistego projektu.  Poza tym okna posiadały ceglane nadproża, a górna część budynków ozdobny grzyms.

Na razie niestety Sylwester Dominik nie uzyskał zgody na publikację materiałów, dlatego odsyłam was na zewnętrzną stronę w celu ich obejrzenia. Zdjęcie 1 Zdjęcie 2 Zdjęcie 3 Zdjęcie 4

W księdze z 1930 roku jako właściele są wymieniani M. Magierkiewicz i M. Szpigielman. W Księdze pamiątkowej Stowarzyszenia Urzędników Skarbowych Okręgu Kieleckiego z 1934 roku możemy znaleźć pierwszą reklamę wspomnianego zakładu. Informuje nas ona że tartak wraz z heblarnią należał do Spółki Leśnej Zagłębia Dąbrowskiego.

Zakład kontynuował produkcję w PRL-u pod nazwą Spółdzielnia pracy "STOLMET" . Na mapie z 1958 roku możemy zobaczyć że zakład nadal miał połączenie z węzłem kolejowym w centrum  torem wąskotorowym.

Budynki tartaku istnieją do dziś. Zostały dość mocno przebudowane, ściany otynkowane lub obłożone blachą falistą. Nie ma również żadnych ozdób architektonicznych.  W środku funkcjonuje skład złomu. 

Lokalizacja

Mapy historyczne 

Jeśli mają państwo więcej informacji na temat tartaku, lub posiadają archiwalne zdjęcia tego zakładu zapraszam do pozostawienia komentarza lub kontakt przez kontakt@dawnadabrowa.pl

Krzysztof Kulik