1966 – Program otwarcia amatorskiej sceny Zagłębia – o Zespole

Słowo o Międzyszkolnym Zespole Pieśni i Tańca przy Technikum Górniczym w Dąbrowie Górniczej
Jednym z aktywniejszych środowisk w dziale organizacji zajęć pozalekcyjnych od pierwszych lat powojennych było Technikum Górnicze im. Stanisława Staszica w Dąbrowie Górniczej zwane popularnie dąbrowską „Sztygarką”.

W tej zasłużonej dla resortu górnictwa i energetyki szkole, najstarsze tradycje posiada zespół teatralny zorganizowany w roku 1949 roku przez mgr Jana Ziembę. W latach następnych powstają dalsze zespoły artystyczne oraz koła naukowe. Wraz z ilościowym wzrostem kół i zespołów rozwijają się również nieznane jeszcze gdzie indziej nowe formy pracy pozalekcyjnej. To wszystko sprawiło, że w pierwszych latach pięćdziesiątych osiągnięcia Technikum Górniczego w Dąbrowie Górniczej w rozwoju pracy świetlicowej stały się wzorem dla innych szkół.

W celu podniesienia poziomu zajęć pozalekcyjnych w innych szkołach górniczych na terenie Zagłębia oraz wypracowania dalszych wzorcowych form pracy, w roku 1956 przy Technikum Górniczym w Dąbrowie Górniczej został zorganizowany zespół międzyszkolny, którego kierownictwo objęła mgr Krystyna Imiołek.
W roku 1958 z uwagi na duży napływ młodzieży z innych szkół, siedziba zespołu z Technikum została przeniesiona do Pałacu Kultury Zagłębia, co stworzyło korzystniejsze warunki lokalowe i pozwoliło na pełniejszy rozwój zespołu. Od tego czasu praca zespołu konsoliduje się, a od roku 1959 tj. od objęcia kierownictwa przez doświadczonego pedagoga mgr Tadeusza Szymaszka, nabiera coraz większego rozmachu.
W roku 1960 Zespół Międzyszkolny przyjął nazwę „Zagłębie”, a tym samym wzrósł jeszcze bardziej w swe rodzime środowisko. Biorąc udział w licznych przeglądach i pokazach Zespół osiągał zawsze czołowe lokaty zarówno na szczeblu rejonowym, wojewódzkim jak i centralnym.   

W ciągu dotychczasowej dziesięcioletniej działalności zespół dał ponad 300 występów. Oprócz występów na terenie Śląska i Zagłębia podziwiano go także i w innych regionach Polski. Widział ten zespół
Szczecin, Koszalin, Rzeszów, Łańcut, Brzozów, Mielec, Dębica, Sącz, Stupsk, Bytów, Kościerzyna i Szczecinek, widziało go również wiele innych miast i osiedli naszego kraju, albowiem każdego roku w miesiącach wakacyjnych młodzież wyjeżdża na obozy artystyczno-wypoczynkowe.
Oprócz wypoczynku na obozach członkowie zespołu pokazuję swój dorobek, poznają coraz to inne regiony naszego kraju oraz opracowują nowy repertuar.

Zespół kilkakrotnie występował w Polskim Radiu, między innymi w 1963 roku dla Polonii zagranicznej. Ponadto w roku 1964 zespół występował dwukrotnie w Telewizji: z okazji IV Zjazdu PZPR oraz w programie „Przy sobocie po robocie”.

Repertuar MZPiT „Zagłębie” jest bardzo bogaty. Opiera się on nie tylko na folklorze górniczym i zagłębiowskim, ale w równej mierze i na folklorze innych regionów. Warto przytoczyć pozycje najbardziej godne uwagi. W 1959 roku wystawiony został na objazd po Rzeszowszczyźnie program „Od Czeladzi do Będzina” w opracowaniu muzycznym Franciszka i Kazimierza Wilkoszewskich, z choreografią Pawła Bartscha i Krystyny Mikutowej a w reżyserii Mariana Mikuty. W roku 1960 w reżyserii Mieczysława Daszewskiego wystawiono widowisko Włodzimierza Graba „Kasztelan Króla Kazimierza” oparte na fabule zagłębiowskiej legendy górniczej. W latach 1961—1962 wystawiono w reżyserii Marii Kopeć „Starą Baśń”. Od roku 1963 zapoczątkowanego „Krakowskim Weselem” w reżyserii Pawła Bartscha, zespół opracował kolejno dalsze widowiska regionalne uwględniające region Śląska, Zagłębia, Rzeszowszczyzny, Lubelszczyzny, Mazowsza i Kaszub.
Do cenniejszych widowisk ostatniego okresu należy „Dyngus na Mazowszu” oraz najnowsze widowisko „Lubelskie wita wyzwolenie”.

Podkreślić należy, że stroje do widowisk szyte są systemem gospodarczym we własnej pracowni pod kierunkiem Haliny Czerwińskiej, przy wydatnej pomocy młodzieży i stąd też przy niewielkich nakładach finansowych Zespół Pieśni i Tańca „Zagłębie” szczyci się pokaźną ilością posiadanych strojów.
Ważną rolę użytkową w działalności zespołu spełnia także sekcja plastyczna, która pod kierunkiem Zygmunta Aniołkiewicza poza rozwijaniem zainteresowań plastycznych młodzieży, opracowuje projekty strojów oraz wykonuje dekoracje i rekwizyty.

W czym tkwię źródła sukcesów i osiągnięć Międzyszkolnego Zespołu Pieśni i Tańca „Zagłębie”?
Przede wszystkim w zbiorowej współpracy kadry kierowniczej oraz w harmonijnym i kolektywnym działaniu instruktorów i młodzieży. Praca ofiarnej kadry w osobach kierownika — mgr Tadeusza Szymaszka, kierownika artystycznego i choreografa — Pawła Bartscha, wytrawnych i zasłużonych muzyków — braci Franciszka i Kazimierza Wilkoszewskich oraz Marii Zagrodzkiej, Marii Kopeć, mgr inż. Leszka Rozmusa i Zygmunta Aniołkiewicza może być wzorem dla innych zespołów tego typu. Na podkreślenie zasługuje fakt, że od 1960 roku w składzie kadry artystycznej nie zaszły żadne zmiany, doszedł jedynie w roku 1964 mgr inż. Leszek Rozmus, w związku z organizacją nowej sekcji estradowej. I to jest chyba rękojmią stabilizacji pracy i niezmiennie wysokiego poziomu artystycznego.

Dodać wypada, że Międzyszkolny Zespół Pieśni i Tańca „Zagłębie” jest jednym z nielicznych zespołów szkolnych, utrzymujących wysoki poziom artystyczny w ciągu całego roku. Dzieje się to dzięki planowej, systematycznej, jakby wskazówkami zegara odmierzanej, rytmicznej pracy oraz dużej liczbie młodzieży garnącej się do pracy w zespole.

Pomimo pewnej fluktuacji młodzieży, co w pracy zespołów szkolnych jest zjawiskiem nieuniknionym, w Międzyszkolnym Zespole Pieśni i Tańca „Zagłębie” corocznie pozostaje we wszystkich sekcjach mocny trzon skupiający wieloletnich członków zespołu.

Szczególnie korzystnie przejawia się to w balecie, do którego np. od dziesięciu lat, czyli od początku założenia zespołu należy Henryka Herman-Szymańska, od siedmiu lat Janusz Dworak, a od sześciu lat Anna Szymaszek, Małgorzata Krzaczyńska, Irena Domagała, Janusz Śledzik i inni — ongiś uczennice i uczniowie, dziś nauczyciele, studenci i pracownicy różnych instytucji. Po skończeniu szkoły, nie odeszli gdzie indziej, gdyż związała ich praca w zespole, którą, tak jak i sam zespół pokochali. I oni właśnie służą przykładem i wzorem dla młodszych koleżanek i kolegów z ław szkolnych. Wszyscy starsi członkowie ze-społu czynnie pracują w samorządzie, który rozwija wszechstronną działalność obejmującą nie tylko zagadnienia związane z należytym przygotowaniem repertuaru, ale także organizuje dla członków zespołu pomoc koleżeńską w nauce oraz rozszerza różne formy pracy kulturalno-towarzyskiej w istniejącym przy zespole klubie „Węgielek”.

Klub „Węgielek” skupia starszych członków zespołu oraz łych wszystkich, którzy z różnych powodów nie mogąc już występować na scenie, nadal czują się członkami zespołu i starają się mu dopomóc w różny sposób.
Międzyszkolny Zespół Pieśni i Tańca „Zagłębie” jest członkiem Związku Teatrów Amatorskich i brał czynny udział w pokazach Wojewódzkiej Sceny Amatorskiej.

Kierownicy Zespołu:
mgr Krystyna Imiołek — 1. II. 1956 — 31. VIII. 1958
mgr Zofia Kotowicz — 1. IX. 1958 — 31. VIII. 1959
mgr Tadeusz Szymaszek — 1. IX. 1959 — nadal

Kierownicy Artystyczni Zespołu:
Mirosława Krawczyk — 1. II. 1956 — 1. III. 1958
mgr Marian Mikuta — 15. IV. 1958 — 30. XI. 1959
Mieczysław Daszewski — 1.1. 1960 — 31. VII. 1960
Maria Kopeć — 1. IX. 1960 — 31. VIII. 1963
Paweł Bartsch — 1. IX. 1963 — nadal

Choreografowie:
Tadeusz Walocha — 1. IX. 1956 — 31. VIII. 1957
Irena Marciniak-Starościak — 1. IX. 1957 — 30. II. 1959
Krystyna Gręda-Mikutowa — 15. IV. 1958 — 30. XI. 1959
Paweł Bartsch — 15. XII. 1958 — nadal

Kierownicy Sekcji teatralnej i recytatorskiej:
Mirosława Krawczyk — 1. XI. 1956 — 1. III. 1958
Władysław Porębski — 1. III. 1958 — 31. VIII. 1958
mgr Marian Mikuta — 15. IV. 1958 — 30. XI. 1959
Mieczysław Daszewski — 1.1. 1960 — 31. VII. 1960
Maria Kopeć — 1. IX. 1960 — nadal

Kierownik Sekcji estradowej:
mgr inż. Leszek Rozmus — 1. IX. 1964 — nadal

Kierownicy Sekcji plastycznej:
Bronisław Jarczok — 15. II. 1961 — 31. VII. 1964
Zygmunt Aniołkiewicz — 1. IX. 1964 — nadal
Dyrygent orkiestry dętej:
Szczepan Słowiński — 1. IX. 1956 — nadal

Akompaniator:
Maria Zagrodzka — 1. II. 1956 — nadal
Kierownik pracowni:
Halina Czerwińska — 15. III. 1959 — nadal
Opracował: Włodzimierz Grab

Start i perspektywy Mania Oddziału Związku Teatrów Amatorskich Zagłębia i Sceny Amatorskiej Zagłębia
Dzień 21 stycznia 1966 roku, w którym na zebraniu organizacyjnym powołano do życia Oddział Związku Teatrów Amatorskich Zagłębia, będzie na pewno w historii ruchu kulturalnego w Zagłębiu datą osobliwą i często cytowaną, bowiem obok zetatyzowanych prac kulturalnych, opierających się na zawodowej, płatnej kadrze instruktorskiej wnosi on nowy nurt troski i pracy społecznej w amatorską sztukę teatralną.

Związek Teatrów Amatorskich (dawna nazwa Związek Teatrów i Chórów Ludowych), który w roku przyszłym będzie obchodził w skali krajowej 60-lecie swego istnienia, może poszczycić się wieloma konkretnymi osiągnięciami, jak inspiracją amatorskiego ruchu teatralnego w okresach niesprzyjających temu ruchowi, organizacją pomocy instrukcyjnej, wydawaniem pisma fachowego „Teatr Ludowy” przynoszącego materiał teoretyczno-ideologiczny, metodyczny, repertuarowy i sprawozdawczo-kronikarski z pracy amatorskiego ruchu teatralnego, szkoleniem fachowym działaczy i przodowników ruchu amatorskiego, opracowywaniem i wydawaniem pozycji repertuarowych, organizowaniem pokazów widowiskowych plenerowych, organizowaniem wymiany doświadczeń między zespołami z różnych terenów w ramach tzw. scen amatorskich wojewódzkich, powiatowych i rejonowych, gromadzeniem i opracowywaniem materiałów dokumentujących ruch amatorski. Zakresem swego oddziaływania Związek obejmuje ruch amatorski miast i wsi, dorosłych i młodzieży szkolnej.
Opierając swą działalność na społecznej pracy entuzjastów, skupił Związek w swych szeregach wybitnych praktyków i teoretyków, specjalistów z różnych dziedzin sztuki i nauki, dzięki czemu reprezentując wysoki potencjał fachowy, przeprowadzał i przeprowadza swe prace stosunkowo niskim nakładem środków materialnych, uzyskując przy tym poważne efekty.

W Zagłębiu, mającym bogate tradycje walk rewolucyjnych i uświadomiony politycznie element ludzki, istnieją także tradycje w amatorskim ruchu społeczno-artystycznym, które wyprzedzają zorganizowany w skali krajowej ruch teatrów ludowych. Według relacji ustnych pierwsze w Dąbrowie Górniczej amatorskie przedstawienie teatralne miało odbyć się w 1866 r. w hali dawnej Huty Cynkowej.
Mgr Jan Ziemba, zajmujący się badaniem przeszłości Dąbrowy wskazuje, że pierwsza orkiestra górników przy Zarządzie Górniczym w Dąbrowie Górniczej istniała już w 1845 roku. Miała ona jednolite umundurowanie i budzący uznanie repertuar.
Gdy wybuchło powstanie styczniowe w 1863 roku wszyscy uczestnicy orkiestry w swym galowym- umundurowaniu poszli do powstania. Większość z nich zginęła w walce i dlatego owa orkiestra górnicza przestała istnieć.

Pierwsze spektakle teatru amatorskiego przy Zarządzie Górniczym notowane są w roku 1872. Ob. Skowron z Dąbrowy Górniczej wspomina z późniejszego okresu przedstawienia Molierowskiego „Lekarza mimo woli” wystawiane w 1922 roku, czy Bakala: „Śmierci Okrzei” — wystawiane w 1928 roku.
Jak z luźnie rzuconych tutaj faktów wynika, Oddział Związku Teatrów Amatorskich Zagłębia ma do czego nawiązać w swej działalności. Zadania Oddziału ZTA Zagłębia w ogólnym zarysie obejmują następujące prace:
Ujęcie w ewidencję istniejących i działających w Zagłębiu zespołów teatru amatorskiego; inspirację i tworzenie nowych; stworzenie punktów instrukcyjno-poradnianych w oparciu o doświadczenia i pomoc Oddziału Wojewódzkiego ZTA i Wojewódzkiego Ośrodka Kulturalno-Oświatowego; stworzenie platformy organizacyjnej do wymiany doświadczeń między zespołami; szkolenie i doszkalanie kadry instruktorskiej poprzez seminaria i konwersatoria połączone z pokazami różnych form widowiskowych na Scenie Amatorskiej Zagłębia; propagowanie i kolportaż miesięcznika „Teatr Ludowy”; propagowanie repertuaru o tendencjach postępowych i społecznie zaangażowanego; powołanie do życia kół miłośników teatru i roztoczenie nad nimi opieki; rejestrowanie amatorskich prac teatralnych w Zagłębiu i gromadzenie w celach archiwalnych materiałów dokumentacyjnych; propagowanie nowych form widowiskowych zgodnych z założeniami wychowawczymi teatru amatorskiego; współpraca i współdziałanie z wszystkimi organizacjami i organami władz terenowych w organizowaniu obchodów, uroczystości i imprez masowych związanych z życiem środowiska i kraju.   
Fakt, że na zebraniu organizacyjnym Oddziału ZTA Zagłębia obok 100-osobowego Zespołu „Zagłębie” było 85 członków dających podstawę organizacyjną dla stworzenia Oddziału, napawa nadzieją, że praca rozwinie się prawidłowo. Rękojmię właściwego pokierowania pracą daje skład Zarządu Oddziału Zagłębia, który ukonstytuował się następująco:

mgr Henryk Stachowicz — prezes Oddziału;
mgr Zygmunt Majchrzycki, mgr Adam Kierkowski — wiceprezesi; Stanisław Bargiel — sekretarz, Stanisław Michaluk — zast. sekretarza, Mieczysław Bem — skarbnik, mgr Tadeusz Szymaszek, Stanisław Durlik i Bogdan Majchrzak — członkowie prezydium, Antoni Sło- ciński — red., Stanisław Waliński i Zofia Hajdas — członkowie Zarządu, wreszcie Włodzimierz Starościak, Wacław Rosikoń i Halina Sztuka, wchodzący w skład Komisji Rewizyjnej.

Scena Amatorska Zagłębia, mająca wyjątkowo dogodną bazę lokalową w Pałacu Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej i w domach kultury innych miejscowości, może stać się naturalną platformą wymiany doświadczeń między zespołami amatorskimi, ma świetne warunki do pokazywania dorobku wybijających się swymi osiągnięciami teatralnymi zespołów amatorskich, może prowadzić doszkalanie kadr instruktorów zawodowych i działaczy społecznych w oparciu o warsztat doświadczalny zespołów.

Realizacja tych zadań może dojść do skutku w ścisłym współdziałaniu Oddziału ZTA Zagłębia ze związkami zawodowymi, organizacjami społecznymi i wydziałami kultury terenowych rad narodowych, podobnie, jak to ma miejsce na szczeblu wojewódzkim.

Podkreślić należy, że zalecona dziś przez Ministerstwo Kultury i Sztuki dla terenu całego kraju forma wojewódzkich, powiatowych i rejonowych scen amatorskich, zapoczątkowana została przez Oddział Wojewódzki Związku Teatrów Amatorskich w Katowicach w 1959 roku, zaś personalnie jej inicjatorem był nieżyjący już, zasłużony dla pracy kulturalno-oświatowej pedagog i działacz społeczny z Sosnowca — Mikołaj Bugajski. Pierwsza Wojewódzka Scena Amatorska odbyła się… (brak całości tekstu).