Opis:

Artykuł z lat 60 z nieznanego czasopisma.
Tytuł sekcji: Kultura i oświata w regionie
Autor: Bronisław Oleś
Tytuł artykułu: Sylwetki Aktorów Zagłębia – Franciszek Wilkoszewski

Spotkania z Franciszkiem Wilkoszewsfakim jest dziś przypomnieniem wszystkim  melomanom jego sylwetki; artysty muzyka, wybitnego pedagoga, kompozytora i  świetnego dyrygenta, który włożył ogromny twórczy wkład w rozwój życia muzycznego  w Zagłębiu Dąbrowskim i poza jego granicami.

Franciszek Wilkoszewski urodził się 2 marca 1907 roku w Dąbrowie Górniczej. Już w  wieku przedszkolnym zdradzał zdolności i zamiłowanie do muzyki. jeZ chwilą  rozpoczęcia kształcenia w szkole podstawowej, rodzice posłali Franciszka i jego  brata Kazimierza na prywatne lekcje gry na skrzypcach. Będąc uczniami gimnazjum w Dąbrowie Górniczej, kontynuowali oni naukę muzyki w Śląskim Instytucie Muzycznym  w Katowicach, prowadzonym przez Stefana Stoińskiego. Już jako uczniowie grali w  orkiestrze symfonicznej Towarzystwa Muzycznego w Dąbrowie Górniczej pod  kierunkiem prof. Czubatego, Cichonia i Guzikowskiego. Ponadto koncertowali jako  soliści na scenach Dąbrowy i okolic.

Po zdaniu matury Franciszek został przyjęty do Wyższej Szkoły Muzycznej w  Warszawie im. H. Wieniawskiego. Po dwóch latach studiów dostał się drogą  konkursowego egzaminu do Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie. W  czasie studiów pracował jako akordeonista w orkiestrze tanecznej Polskiego Radia  pod dyrekcją Zdzisława Górzyńskiego, prowadząc jednocześnie z bratem Kazimierzem   własną orkiestrę taneczną pod nazwą „Jazz b-ci Wilkoszewskich”, słynną wówczas w  Warszawie.

Orkiestra Wilkoszewskich nagrywała płyty w firmie „CHRISTAL” z czołowymi  piosenkarzami.

Po ukończeniu Konserwatorium w 1931 roku został zaangażowany do Wytwórni Balonów  i Spadochronów w Legionowie na stanowisko dyrygenta orkiestry symfonicznej, gdzie  pracował aż do wybuchu   drugiej wojny światowej.

We  wrześniu  1939 roku  na  apel ówczesnego Prezydenta Miasta Warszawy Stefana   Starzyńskiego wstąpił   do   Ochotniczych   Batalionów Obrony Warszawy, a po  rozbiciu batalionu na Woli, powrócił do   Dąbrowy   Górniczej.

W czasie okupacji, pracował jako robotnik na młotowni w Hucie   Bankowej,  ucząc potajemnie gry na skrzypcach, akordeonie i fortepianie.

Po wyzwoleniu zgłosił się w Wojewódzkim Urzędzie Śląsko-Dąbrowskim,  przedstawiając swoją osobę do dyspozycji Wydziału Kultury. Dnia 5 marca 1945 roku  otrzymał pismo, na mocy którego powierzono mu organizację szkoły muzycznej w  Dąbrowie Górniczej. Starania nie odniosły skutku, gdyż władze miasta nie
dysponowały wówczas odpowiednim lokalem, a pierwszeństwo miały szkoły podstawowe.

Z pismem tym udał się wraz z kolegą z lat studiów Kazimierzem Zawiszą do władz  Będzina. Natychmiast uzyskali lokal na szkołę muzyczną w domu przy ulicy  Kołłątaja 33, a dyrektorem został K. Zawisza. Po zgromadzeniu instrumentów i  zorganizowaniu zespołu nauczycielskiego szkoła rozpoczęła swą działalność  artystyczną i istnieje do dnia dzisiejszego.

Pracę pedagogiczną w szkole muzycznej w Będzinie rozpoczął Franciszek  Wilkoszewski w kwietniu 1945 roku jako nauczyciel gry na fortepianie, akordeonie  i teorii muzyki. Po upaństwowieniu szkoły, został zastępcą dyrektora do spraw  pedagogicznych. W Państwowej Szkole Muzycznej w Będzinie pracował do roku 1954.

Podczas pracy w PSM w Będzinie został powołany przez Wydział Kultury Wojewódzkiej  Rady Narodowej w Katowicach do Pracy w Ośrodku Metodycznym w charakterze  wizytatora szkół muzycznych do spraw akordeonu.

W 1945 roku przystąpił do zorganizowania orkiestry symfonicznej w Dąbrowie  Górniczej przy Hucie im. Feliksa Dzierżyńskiego. Początkowo był to skromny i mały  zespół, składający się z pracowników fizycznych huty, jak również z pracowników  innych zakładów. Dzięki solidnej pracy, z roku na rok orkiestra się powiększała i  doszła w krótkim czasie do bardzo wysokiego poziomu artystycznego, stając się  chlubą Dąbrowy Górniczej.

Ta wspaniała orkiestra rozrywkowa pod batutą Franciszka  Wilkoszewskiego koncertowała na wszystkich uroczystościach państwowych.

Jej dyrygent zorganizował dla młodzieży szkolnej poranki muzyczne, na których  prowadził również prelekcje. Koncerty cieszyły się wielką popularnością wśród  młodych słuchaczy.

W 1948 roku orkiestra przystąpiła do I Ogólnopolskiego Konkursu Amatorskich  Zespołów Artystycznych w Warszawie, zdobywając I miejsce. Był to niewątpliwie  największy sukces orkiestry i jej dyrygenta Franciszka Wilkoszewskiego, gdyż do  tego konkursu przystąpiło ponad sto orkiestr z całego kraju.

Po tym wspaniałym sukcesie artystycznym nastąpił okres świetności orkiestry.  Wszystkie uroczystości państwowe na terenie całego województwa obsługiwała w  części artystycznej orkiestra rozrywkowa z Dąbrowy Górniczej. Koncertowała w  Katowicach, Zabrzu, Bytomiu, Gliwicach, Nysie, Wrocławiu i w wielu miastach na Ziemiach Odzyskanych.

Polskie Radio w Warszawie po Konkursie Ogólnopolskim zainteresowało się wysokim poziomem artystycznym orkiestry z Dąbrowy Górniczej i przekazało ją Dyrekcji Polskiego Radia w Katowicach.

Orkiestra ta została zaangażowana do stałych audycji na antenie Polskiego Radia w  Katowicach, koncertowała przez kilka lat prezentując interesujący repertuar w  programie ogólnopolskim. Z orkiestrą występowali znani artyści jak: Andrzej  Hiolski, Bogdan Paprocki, Wanda Łozińska, Natalia Stokowacka i wielu innych. Kierownictwo Domu Kultury Huty im. F. Dzierżyńskiego mając taką orkiestrę,  pokusiło się o wystawienie trudnych dzieł muzycznych, a nawet opery: „Cud  mniemany, czyli Krakowiacy i Górale” Jana Stefaniego. Chociaż Stefani nie był  Polakiem tylko Czechem, potrafił stworzyć dzieło, które do dziś jest uważane za  pierwszą narodową polską operę. Jej przygotowanie wymagało od dyrygenta wielkiego  nakładu pracy z chórem, solistami i orkiestrą. Premiera wypadła wspaniale,  przedstawienia były grane dziesiątki razy. Ponadto zostały wystawione: „Pan Twardowski” i „Zabobon”.

Żywotność Franciszka Wilkoszewskiego była ogromna, oprócz wypełniania obowiązków  pedagogicznych i dyrygenckich pracował również w Teatrze Lalek „Dzieci Zagłębia”  w charakterze pianisty-korepetytora i kompozytora muzyki do sztuk lalkowych.

Przez dwa lata współpracował z Państwowym Zespołem Ludowym „Śląsk” w Koszęcinie  jako dyrygent-korepetytor orkiestry i gry na akordeonie.

W czasie pracy pedagogicznej Ministerstwo Kultury i Sztuki powołało Franciszka  Wilkoszewskiego na kierownika i wykładowcę na Wakacyjnych Kursach Dokształcania  Nauczycieli Szkół Muzycznych, które odbywały się w Jarocinie, Słupsku i Orłowie.  W styczniu 1952 roku został powołany przez Ministerstwo Kultury i Sztuki do Komisji Ustrojowo-Programowej, której zadaniem było opracowanie programów  nauczania i metodyki gry. W komisji tej pracował społecznie do 1957 roku.

W latach 1955/56 prowadził chór i kapelę ludową w Kole Gospodyń Wiejskich w  Gródkowie oraz Międzyszkolny Zespół Pieśni i Tańca „Zagłębie”. Przez szereg lat  pracował także w dąbrowskiej „Sztygarce”.

Posiada duże osiągnięcia w twórczości kompozytorskiej. W Ogólnopolskim Konkursie  Kompozytorskim uzyskał I nagrodę za marsza pt. „Sztandary polskie w Berlinie”.  Pisze muzykę taneczna i rozrywkową. Skomponował muzykę do sztuk lalkowych:  „Awantura w Pacynkowie”, „Jaś i Małgosia”, „Pechowy strażak” i „W krainie lodów”.

Państwowe Wydawnictwo Muzyczne w Krakowie wydało już dziesiątki pozycji, a  Spółdzielnia Wydawnicza „Synkopa” i „Czytelnik” — cały szereg jego utworów. Poza twórczością teatralną i rozrywkową pisał etiudy na akordeon i wiele utworów na zespoły oraz na orkiestrę symfoniczną. Aranżuje utwory na zespoły i orkiestry,  a także opracowuje muzykę ludową. Utwory i opracowania Franciszka Wilkoszewskiego  są bardzo często grane przez Orkiestrę Polskiego Radia pod dyrekcją Stefana  Rachonia. Wiele utworów zostało nagranych archiwalnie. W 1976 roku w konkursie  zorganizowanym przez Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne „Wychowanie Muzyczne w  Szkole” otrzymał I nagrodę. W  konkursie  na „Wspomnienia o Dąbrowie Górniczej w okresie XXX-lecia” zdobył dwie II nagrody. Również wygrał   konkurs na    opracowanie    melodii dla zegara-kuranta, który znajduje się na   wieży pocztowej  w Dąbrowie Górniczej.  Przez szereg  lat dąbrowski kurant   pięknie rozbrzmiewał motywami „Górniczego  stanu” i wzbudzał zachwyt i  zainteresowanie mieszkańców i przyjezdnych gości.

Niestety od pewnego czasu nastąpiła cisza — dlaczego? Warto kurant uruchomić, aby  nadal służył nam wszystkim. Może dąbrowscy rzemieślnicy zainteresują się tym  pięknym kurantem i przywrócą mu dawną żywotność?

Profesor Franciszek Wilkoszewski przez szereg lat pełnił funkcję jurora na  konkursach akordeonowych w kraju i za granicą. Jest członkiem „ZAIKS”, członkiem  „SPAM”, członkiem Zarządu Stowarzyszenia Akordeonistów Polskich w Warszawie oraz  członkiem Stowarzyszenia Autorów Utworów Rozrywkowych „ZAKR”, w których nadal  pracuje społecznie.

Ma imponujący dorobek pedagogiczny, wychował setki znakomitych artystów muzyków,  wśród których znalazł się Michał Spisak, którego bracia Wilkoszewscy — sami będąc  jeszcze studentami — wprowadzali w podstawowe tajniki pięciolinii. Po 32 latach okazało się, że uczeń zachował swoich nauczycieli we wdzięcznej pamięci. Kiedy podczas pobytu Spisaka w Warszawie, Kazimierz i Franciszek odwiedzili go w hotelu — portier pytał z wielka ciekawością — Kim panowie są, że profesor sam fatyguje się do panów z góry?

Młodszą generację tworzą tacy wychowankowie — artyści jak Bogusław Madej, obecnie  Rektor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie  i dyrygent  w  Teatrze  Wielkim w Warszawie; Witold Kulpowicz –  kompozytor.  Na   terenie  Zagłębia pozostali  świetni pedagodzy jak: Witold Ziółek, Zbigniew Mecner i wielu innych doskonałych  muzyków,   którzy  pracują w ruchu amatorskim.

Za wybitne osiągnięcia artystyczne w krzewieniu kultury muzycznej w kraju otrzymał: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, odznakę  Zasłużony Działacz Kultury, Srebrną Odznakę „Zasłużony w Rozwoju Województwa Katowickiego”. Otrzymał wiele nagród i dziesiątki dyplomów.

Działalność artystyczna Franciszka Wilkoszewskiego wybitnego pedagoga, dyrygenta  i kompozytora od wielu lat jest nierozerwalnie związana z rodzinnym miastem —  Dąbrową Górniczą. Na szczególną uwagę zasługują jego opracowania muzyczne do licznych widowisk regionalnych, historyczno-obyczajowych i górniczych.

Franciszek Wilkoszewski położył wielkie zasługi w pracy nad upowszechnieniem kultury muzycznej, zyskał sobie uznanie i wdzięczność nie tylko swych uczniów,  ale wszystkich tych, którym sprawa polskiej kultury muzycznej nie była obojętna.

Patrząc teraz z perspektywy 35-lecia na dorobek Franciszka Wilkoszewskiego, przyznać należy, że zrobił szmat dobrej roboty na terenie Zagłębia Dąbrowskiego i  całego kraju, nadal aktywnie pracuje. W obecnej chwili opracowuje muzykę ludową  na konkurs, który odbędzie się w Polskim  Radio w  Katowicach.

Życzymy mu dalszych sukcesów artystycznych w krzewieniu życia muzycznego w  Zagłębiu.

Przeczytaj więcej w Cyfrowej Encyklopedii Dąbrowy Górniczej: Osoby - Mieszkańcy - Franciszek Wilkoszewski Osoby - Artyści - Franciszek Wilkoszewski Kultura - Muzyka i orkiestry - Orkiestra kopalni "Paryż" Kultura - Domy Kultury - Zakładowy Dom Kultury Huty Dzierżyński