Zagłębianka swego czasu była chlubą miasta oraz kopalni „Paryż” na arenie sportowej całego regionu. Na swoim koncie miała tysiące wygranych meczy, setki nagród, wyróżnień i dyplomów. Choć dopiero od lat 60-tych stała się dąbrowskim klubem, to bliskość do granicy naszego miasta oraz patronat kopalni „Paryż” spowodowała że w szeregach klubu znajdowało się mnóstwo Dąbrowian co upoważnia mnie do spisania jej historii.

Historia klubu jest dość burzliwa, dlatego w tekście może wystąpić wiele błędów rzeczowych spowodowanych brakiem dokumentów.
Pierwsze lata życia „Zagłębianki” wiążą ją z sąsiednim miastem – Będzinem. Pierwszymi zalążkami były lokalne, niezrzeszone kluby piłkarskie „Sęp”, „Naprzód” i „Orzeł”. Swoje mecze rozgrywały w okresie przedowojennym, w okolicach 1911 do 1914 roku. W związku z brakiem sformalizowania klubów nie posiadamy niestety żadnych bliższych informacji dotyczących tego okresu historycznego. Wybuch I wojny światowej spowodował wstrzymanie rozgrywek. Kilka lat później, w 1922 roku oficjalnie założono właściwy klub pod nazwą „Klub Sportowy Zagłębianka” Będzin, w skrócie KS Zagłębianka. Powstały w wyniku fuzji reaktywowanego „Sępa” i „Orła”(który działał pod nazwą KS Orzeł Będzin w okresie 1918-1920) z dąbrowskim KS Odrodzona Polska w Dąbrowie Górniczej. Możliwe że sama Zagłębianka została załozona już w 1920 roku, gdyż tak podają niektóre źródła, a w 1922 w wyniku dokonania fuzji urosła na rangę okręgowego klubu. Za oficjalny rok założenia, występujący na papierach i w logach,przyjmuje się jednak 1915 rok.

Logiem zespoły stała się Złota litera Z na czarnym kole ze złotą obwódką umieszczona w zielonej figurze ze złotą obwódką, o górnej i lewej krawędzi w kształcie trapezu, a dolnej i prawej zaokrąglonej ozdobionej z zewnątrz złotym laurem. Czasami na lewym boku dodawano napisany czarnymi literami na złotym tle rok założenia klubu. Drużyna występowała w zielono-czarnych strojach.

Powojenna historia rozwoju klubu rozpoczyna się objęciem nad nią patronatu przez ówczesną kopalnię „Generał Zawadzki” (dziś „Paryż”) w 1946 roku To wydarzenie otwarło złoty okres w jej rozwoju który trwał conajmniej do lat 70-tych.  W 1950 klub przyporządkowano do zrzeszenia Górnik i do roku 1956 występował jako Górnik Będzin. Po korekcie granic Dąbrowy i Będzina w 1961 roku klub znalazł się w granicach administracyjnych naszego miasta

Wraz z końcem PRL nastąpił ponowny kres zespołu. W 1989 roku klub otrzymał potężny klub – wygaszana kopalnia „Paryż” zrezygnowała z patronatu nad klubem. Drużyna popadła w ogromne kłopoty finansowe. Na wszystko brakowało pieniędzy. Zagłębianka jeździła na mecze wyjazdowe czterema samochodami działaczy, trenera i lekarza: wartburgiem, ładą i dwoma polonezami.W 1997 roku klub zmienił nazwę na KS „Zagłębiak” Dąbrowa Górnicza. Zmiana nazwy była prawdopodobnie wymuszona towarzyszyjącej temu fuzji z R.K.S Dąbrowa Górnicza. Oba kluby miały za sobą bardzo bogatą przeszłość i prawdopodobnie aby żaden z nich nie został poszkodowany zdecydowano się na utworzenie nowej nazwy. Nowemu klubowi poświęciliśmy osobny artykuł – LINK.

Jako ciekawostkę podam iż z klubu śmiano się iż jedna bramka znajduje się w Dąbrowie, a druga w Będzinie ;).

Kadra i sezony

Z okresu międzywojennego znamy jedynie kilka nazwisk działaczy – Mieczysław Bluszcz(pzedwojenny prezes klubu), Marian Gajda, Eugeniusz Łoparz, Czesław Mazurek, Stanisław Morys, Wacław i Eugeniusz Ney oraz Bolesław Szubert. Za czasów lat 30-tych trenerem sekcji futbolowej był Marian Gajda.

Do 1926 roku Zagłębianka rozgrywała jedynie mecze towarzyskie. W sezonach 1931 do 1936 klub grał w Klasie A (Sosnowiec), w latach 1937/1938 do 1939/1940 w Lidze Okręgowej (Zagłębie), a w sezonach 1949-1961 w Lidzę Okręgowej Zagłębie III Liga. Po dołączeniu do Dąbrowy klub zaczął grać w Lidze Okręgowej II Grupa.

W okresie międzywojennym klub prowadził również sekcję lekkoatletyczną oraz turystyczną, ich działacze z lat 30-tych to Mieczysław Bluszcz, Józef Michalak, Stanisław Morys, Eugeniusz Ney, Wacław Ney, Lucjan Organista, Adam Piotrkowski, Bolesław Szubert, Bronisław Zander.

Skład drużyny z 1971 roku  trener Maksymilian Macuga, asystent trenera Mirosław Szygulski, Jan Martynus, Kazimierz Dworak, Zdzisław Dera, Bonifacy Bijak, Jan Grobelny, Jerzy Trzewiczek, Rudolf Luboń, kapitan drużyny Ryszard Wójcik, kierownik drużyny Tadeusz Godzicz, Stefan Rygalik, Jerzy Kryza, Andrzej Łaptos, Franciszek Szwiec, Tadeusz Musiał, Edward Morawiec, Stanisław Sołtysiak, Witold Golański.

W 1983 roku powstała sekcja kobieca.Piłkarki pracowały na oddziale kolejowym i przeróbki mechanicznej. Wraz z sukcesami drużyny zostały oddelegowane do pracy jedynie na rzecz drużyny. Za czasów dyrektora kopalni Janusza Kordasa do drużyny ściągnięto między innymi Małgorzatę Gospodarczyk ze Szczecina i Irenę Mikołajczyk z Gdyni. W momencie transferu pierwszej kobiety do kopalni  przyjechała nawet telewizja. Po zakończeni kariery Gospodarczyk pozostała w Dąbrowie pracując w zakładzie przeróbki węgla, a Mikołajczyk wyjechała do Niemiec. W latach 80-tych kierownikiem sekcji był Jerzy Wieczorek, a trenerem koordynatorem Ireneusz Głady – który jednocześnie był wieloletnim trenerem męskiej sekcji. Stanowisko prezesa w tamtych latach piastował Mieczysław Chudzicki,który zastąpił na tym stanowisku Wiesława Chudzickiego, wiceprezesów Lucjan Suska,  Jerzy Poczobut, Jerzy Rajczykowski, sekretarz Bronisław Zander. Edward Dłużewski posiadał tytuł honorowego prezesa klubu. Głównym trenerem od 1985 został Stefan Rygalik. W 1986 roku 7 na 20 piłkarek znajdowało się w kadrze narodowej.

Skład drużyny kobiecej w 1986 roku:

Fot.1 Skład kobiecej drużyny „Zagłębianki”

Piłkarki Zagłębianki dwukrotnie uzyskały  tytuły mistrzyń Polski i – w 1988 i 1990 roku. Pierwszy mecz odbył się w Sosnowcu z drużyną Czarni Sosnowiec. Trenerem  drużyny był wtedy Stefan Rygalik.Zakończył się wynikiem 3:1 na rzecz Dąbrowy Górniczej. W nagrodę za tytuł piłkarki otrzymały od kopalni pamiątkowe zegarki wykute w węglu. Podobno kibicie przeciwnej drużyny wykrzykiwali hasła „Ile wagonów węgla daliście sędziom?!”

Drugie wiekopomne zwycięstwo odniosły już za czasów problemów finansowych klubu. W 1990 roku wywalczyły Puchar Polski (4:2 z Piastunkami Gliwice, na boisku w Grodźcu). Nagrodą za dobre wyniki był wyjazd na turniej do ukraińskiego Ługańska. Poza tym piłkarki dwukrotnie – w 1984 i 1991 sięgneły po złoty medal, a w 1985 po brązowy.

Niestety w sezonie  1992/93 Zagłębianka na rok spadła do drugiej ligi. W 1995 roku drużyna przeniosła się z Ksawery do RKS Zagłębia Dąbrowa Górnicza, gdzie powstała autonomiczna sekcja piłki nożnej kobiet. Klub praktycznie przestał istnieć, zabrakło działaczy. Jedynymi którzy pozostali do końca byli Krzysztof Ślęzak oraz Jerzy Rajczykowski. Ostatni raz piłkarski wybiegły na boisko jesienią 1999 rokiem.  Na pożegnanie zdobyły jeszcze brązowy medal halowych mistrzostw Polski w Rybniku. Zimą 2000 roku damska drużyna została definitywnie i ostatecznie wycofana z rozgrywek.
Istniała również sekcja karate, w której od 1984 do 1990 roku trenował znany dąbrowski karateka Tomasz Byjos.

W drżynie trampkarskiej oraz szóstek 5 lat grał Mariusz Grzesiczak.

W sekcji bokserskiej w 1982 roku karierę rozpoczynał Cezary Podraza.

W PRL w Zagłębiance grał Przemysław Oklejewski, Stefan Rygalik, Edward Morawiec czy Rudolf Luboń.

Budynek klubowy i zaplecze sportowe

Fot.2 Budowniczowie boiska Zagłębianki

Początkowo klub nie posiadał własnego boiska i oficjalne mecze rozgrywał na boiskach rywali, np. będzińskiego Haokachu (dzisiejsza zajezdnia autobusowa przy ulicy Kościuszki w Będzinie). Do treningów używano łąki na Ksewerze koło ulicy Cynkowej. Dopiero w 1934 Zagłębianka otrzymała od kopalni „Paryż” ten teren na własność. Prawdpodobne wcześniej nie rozgrywano żadnych meczy, nawet treningowych na tym terenie gdyż na mapach zaznaczono go jako podmokły. W  krótkim czasie wybudowano boisko – płaską płytę otoczoną drewnianym parkanem. Do wyrównywania murawy używano metalowego walca ciągniętego przez konia. Zarząd, który rozpoczął budowę boiska: Wł. Sapilewski (sekretarz), M. Paniewski (I v-prezes), M. Bluszcz (prezes), St. Ciołek (II v-prezes), St. Faba (skarb.), B. Szubert (gosp. boiska), H. Gwóźdź (kier. sport.), L. Organista (gosp. inwen.).

Fot. 3 Budynek Zagłębianki z lat 50-tych

Prawdziwa rewolucja nastąpiła na początku lat 50-tych. Wraz z pomocą kopalni „Paryż”  18 października 1953 roku wzniesiono gmach budynku klubowego. Był to trzykondygnacyjny gmach w stylu funkcjonalizmu o czterospadowym dachu z szczytami z każdej strony. W środku znajdował się gabinet lekarski, archiwum , gabinet prezesa klubu, szatnie i zaplecze sanitarne. Ostatni adres nieistniejącego budynku klubowego to Siemońska 20. Na papierach klubowych z czasu PRL- występował adres Siemońska 1. Kilka lat później, już w granicach Dąbrowy Górniczej klub z okazji 50-lecia istnienia w 1965 roku otrzymał zmodernizowane zaplecze sportowe. Na powierzchni kompleksu o rozmiarach około 6,8 ha wybudowano stadion zdolny pomieścić 10 tysięcy widzów z wieżą zegarową (sędziowską), dwa boiska treningowe, trzy asfaltowe do tenisa ziemnego, ścianka oraz basen. Na terenie kompleksu znajdowały się również garaże, plac zabaw, stacja gazowa i ciepłownia. Całość wieńczyła brama z ogromną, żeliwną kuplą górniczą.

Wraz z podupadkiem klubu niszczały również jego zabudowania. Boisko do wiosny 2011 roku było wykorzystywane przez piłkarzy. Jednak sam budynek klubowy, poza szatniami i zapleczem sanitarnym już wcześniej przestał być używany. Wraz z wyprowadzką piłkarzy stał się opuszczony.

W 2012 roku pojawiła się informacja iż na terenie Zagłębianki powstanie osiedle domków jednorodzinnych. 17 lutego 2012 został rozpisany pierwszy przetarg na sprzedaż obiektu. Chwilę przed nim, w nocy z 11 na 12 lutego w środku budynku wybuchł pożar. Akcja gaszenia trwała około 30 minut, na miejscu pojawiło się 10 zastępów PSP i OSP. Szkody wyceniono na około 100 tysięcy złotych.Nie wiemy czy miał on jakiś związek ze sprzedażą czy był dziełem przypadku. W momencie pożaru obiekt należał do miasta, lecz był oddany w dzierżawę klubowi „Zagłębiak”.Dwa miesiące później, pod koniec kwietnia wydarzył się drugi pożar – spłonęła wtedy druga część budynku, nienaruszona w pierwszym wypadku. po tym wydarzeniu miasto zerwało umowę dierżawy i gmach przekazało do MZBM-u. Brak zainteresowania spowodowało iż w lutym 2013 roku miasto podjęzło decyzję o zburzeniu budynku klubowego. Obecnie teren stoi pusty, nie ma śladów po basenie i budynku klubowym, a wał ziemny stadionu został zniwelowany.

Na pewno wielu z Was lub członków Waszych rodzin było członkami „Zagłębianki”. Jeśli macie państwo więcej informacji o klubie, a może nawet archiwalne zdjęcia, zapraszam do pozostawienia komentarza lub kontakt z kontakt@dawnadabrowa.pl

Krzysztof Kulik

Źródła:
http://www.90minut.pl/skarb.php?id_klub=5702&id_sezon=45
http://dabrowagornicza.naszemiasto.pl/artykul/dabrowa-gornicza-bedzin-na-obiektach-dawnej-zaglebianki,1265135,artgal,t,id,tm.html
http://wikizaglebie.pl/wiki/Zag%C5%82%C4%99bianka_B%C4%99dzin

Zagłębiowskie stadionowe crime story – c.d.

http://groundhoppingpolska.blogspot.com/2011/09/groundspotting-ks-zagebianka-dabrowa.html
http://www.sport.pl/sport/1,69628,1822374.html

Zew – sezon 1967/68

http://jarlanpracownicy.ubf.pl/readarticle.php?article_id=6