Opis:

Fotografia Zakładów Chemicznych „STREM” w Strzemieszycach, z czasopisma „Świat” nr 12 z 24.03.1923 roku.  Zdjęcie było dopełnieniem artykułu: Towarzystwo Zakładów Chemicznch „STREM” Sp. Akc.:

Towarzystwo Akcyjne Zakładów Chemicznych „Strem” powstało w roku 1907 z połączenia istniejących dwóch fabryk przetworów z kości, mianowicie „Zakładów Chemicznych Strzemieszyce” w Strzemieszycach i fabryki firmy „Ludwik Spiess i Syn” w Tarchominie pod Warszawą. Założone na silnych podstawach finansowych nowe Towarzystwo rychło nietylko opanowało rynek krajowy, lecz rozszerzyło swą działalność na rynek zewnętrzny, a w szczególności na Rosję. Pomyślny i szybki rozwój Towarzystwa spowodował przyłączenie się doń innych fabryk krajowych. W roku 1910 dołączyły się: Towarzystwo Akcyjne Fabryki Kleju i Przetworów Chemicznych w Chojnach pod Łodzią i firma Dr. Józef Landau i S-ka w miejscowości Borowe Pole pod Zawierciem i nabytą została fabryka w Grajewie, blisko ówczesnej granicy niemieckiej. W następnym zaś roku Towarzystwo nabyło na własność od Societe Anonyme des Produits Chimigues et Huilleries fabrykę w Odessie.

W tym czasie Towarzystwo Akcyjne Zakładów Chemicznych „Strem” ześrodkowało w swych rękach cały przerób krajowych kości na produkty chemiczne, mianowicie łój kostny, mączkę kostną i klej kostny. Konsekwencją było umożliwienie taniej produkcji przez wyeliminowanie tych fabryk, które pracowały z małą sprawnością i w niepomyślnych warunkach, i przez powiększenie sprawności gospodarczej i technicznej tych placówek, które zarówno pod względem taryfowym jak bliskości węgla i t. p. dawały widoki najlepszych warunków rozwoju.

Na czoło przedsiębiorstwa wysunęła się fabryka w Strzemieszycach, posiadająca najlepsze warunki przyrodzone, położona w Dąbrowieckiem Zagłębiu Węglowem, tuż przy stacji kolejowej, i posiadająca dobrze rozbudowaną własną bocznicę kolejową. Po częściowym pożarze w r. 1912 odbudowano fabrykę podług najnowszych wymagań techniki budowlanej i zaopatrzono w nowoczesne urządzenia techniczne, przyczem sprawność fabryki tej została doprowadzona do tego stopnia, że może obecnie przerobić zgórą całą ilość krajowego surowca. Równorzędnie udoskonalone zostały pod względem technicznym fabryki w Chojnach i Tarchominie, które, w latach 1920/22 otrzymały przez nowopobudowane bocznice bezpośrednie połączenie z państwowemi kolejami. Natomiast wyzbyło się Towarzystwo fabryki w Grajewie, która posiadała bardzo stare i nieodpowiająceo (*oryginalna błędna pisownia) becnym wymaganiom urządzenie i która wskutek zmienionych warunków politycznych straciła swoje znaczenie geograficzne, oraz fabryki w Kole, którą przejął Magistrat m. Warszawy, stworzywszy z niej jedyny w kraju racjonalnie urządzony zakład utylizacyjny dla przerobu padliny. Fabryka ta o przejściowem tylko znaczeniu była nabyta w okresie organizacyjnym.

Naturalnym wynikiem ekspansji Towarzystwa było dążenie do wyrobu produktów, stanowiących dalszy rozwój podstawowej gałęzi przerobu; a więc wytwórczość łoju kostnego wywołała tendencję do powiększenia wytwórczości produktów tłuszczowych, jak oleina i stearyna i do udoskonalenia w Stearyniarni Strzemieszyckiej działu glicerynowego przez wybudowanie destylarni gliceryny i umożliwienia produkcji gliceryny farmaceutycznej; wytwórczość zaś mączki kostnej – w kierunku nawozów sztucznych, mianowicie superfosfatów. Stąd wypłynęło przejęcie znacznego udziału w  Małopolskiem Towarzystwie dla Przemysłu Chemicznego w Lwowie, posiadającem fabrykę w Zniesieniu pod Lwowem, której techniczne kierownictwo znajduje się w rękach Towarzystwa Zakładów Chemicznych „Strem”; fabryka ta, w ostatnich latach zajmująca się tylko przerobem kości, obecnie zostaje rozbudowana na wielką skalę dla produkcji superfosfatów i wkrótce otrzyma połączenie z koleją państwową przez budującą się tam bocznicę kolejową.

Z tych samych względów ekspansyjnych nabyło Towarzystwo w r. 1919 większość akcji Fabryki Kleju i Żelatyny „Żelatyna” w Winnicy starostwa Warszawskiego przy kolejce Jabłonna – Wawer i powiększyło w Strzemieszycach oddział przerobu kleju skórnego, a po przyłączeniu Górnego Śląska weszło ze znacznym udziałem do fabryki „Ceres” w Brzeziu (pod Raciborzem), produkującej klej kostny i skórny oraz superfosfaty, – te ostatnie na wielką skalę.

We wszystkich swych fabrykach Towarzystwo stosuje najnowsze zdobycze techniki. A więc transportowanie materjałów odbywa się wszędzie drogą mechaniczną. Wydzielanie żelaza z kości przed ich łamaniem odbywa się za pomocą elektromagnesów, które automatycznie zatrzymują żelazo w czasie transportowania materjału. Suszenie mąki kostnej, do którego stosowano dotychczas suszarnie obrotowe, uskutecznia się obecnie w najnowszego systemu suszarniach za pomocą prądu ogrzanego powietrza; system ten pozwala uniknąć szkodliwego dla zajętych przy pracy robotników pyłu. Przy urządzeniach kotłowych, zaopatrzonych w przegrzewacze dla pary i podgrzewacze (ekonomisery), znajdują się wszelkie aparaty kontrolujące jak: wodomiary, wagi automatyczne, ciągomierze, pirometry oraz automatyczne analizatory gazów spalinowych. Wreszcie para odchodowa silników parowych jest całkowicie zużytkowana do celów fabrykacyjnych. Dzięki tym wszystkim urządzeniom zużycie węgla zostało zredukowane do minimum.

Jak już wspomnieliśmy, surowcem dla produktów, wyrabianych przez fabryki Towarzystwa, są odpadki zwierzęce, mianowicie kość i odpadki surowych skór zwierzęcych. Przed r. 1914 źródłem surowca była Kongresówka i Rosja. Po ustaleniu nowego politycznego układu Europy rynki   zakupu   surowca   zmieniły się zupełnie: na miejsce Rosji wstąpiły dawne zabory, obecnie więc wyłącznym źródłem surowca jest Państwo Polskie. Nadmienić należy, że we wszystkich krajach cywilizowanych istnieje zakaz wywozu kości, co powoduje ograniczenie się do własnych źródeł. Ogólny przerób kości przed wojną – dzięki dopływowi z Rosji- wynosił 25 000 ton, podczas gdy w roku 1922 pomimo stale wzrastającej od roku 1919 zbiórki wynosił zaledwie 9 000 ton.
Wobec roli, jaką odgrywają dla gospodarki państwowej, a w szczególności dla rolnictwa przetwory z kości, przemysł ten cieszy się opieką Państwa, które też popiera akcję podniesienia zbiórki kości. Najważniejszym momentem w tym kierunku jest uświadomienie społeczeństwa, że kości nie należy traktować jako odpadek bezwartościowy, lecz dążyć do skrzętnego jej zbierania.

Kontrola przebiegu przerobu jako konieczny warunek osiągnięcia najlepszych pod względem gatunku produktów jest stosowana w całej rozciągłości z zastosowaniem najnowszych metod analitycznych. W roku 1920/21 przy fabryce w Strzemieszycach zbudowane zostało w tym celu nowe obszerne laboratorjum analityczno-doświadczalne. W zakres działalności   tego  laboratorjum   wchodzi nietylko sama kontrola ruchu fabrycznego, lecz i opracowywanie nowych metod oraz badania naukowe. Laboratorjum posiada dwa główne działy: klejowy i tłuszczowy. Drugie laboratorjum, będące obecnie w rozbudowie, znajduje się w Winnicy i służyć będzie dla technicznych i naukowych badań nad żelatyną i klejem skórnym. Oprócz tego każda z fabryk posiada laboratorjum dla kontroli bieżącej produkcji.

Przy Zarządzie Towarzystwa w Warszawie   zorganizowany został osobny Wydział Techniczny, którego zadaniem jest śledzenie za postępami techniki i stosowanie tych postępów w fabrykach Towarzystwa.    Wydział ten    rozporządza   literaturą w  postaci   tygodników i miesięczników europejskich z dziedziny i techniki. Dla skoordynowania pracy poszczególnych  fabryk urządzane są co pewien czas zjazdy kierowników fabryk. Ostatnio zjazd taki odbył się w Warszawie w dniu 22  grudnia   1922 r. przy udziale 16 osób.
We wszystkich akcjach ogólnego charakteru, mających związek z krajowym przemysłem chemicznym, Towarzystwo przyjmuje przez swych przedstawicieli czynny udział. Towarzystwo jest jednym z założycieli Związku Zawodowego Wielkiego Przemysłu Chemicznego Państwa Polskiego.

Zgodnie z nowym statutem Towarzystwa, zatwierdzonym przez Ministerstwa Przemysłu i Handlu oraz Skarbu, nazwa Towarzystwa została zmieniona na „Towarzystwo Zakładów Chemicznych „Strem” Sp. Akc., jak w nagłówku niniejszego artykułu. Siedzibą Zarządu Towarzystwa jest Warszawa; mieszczą się przy ul. Mazowieckiej No 7.

Przeczytaj więcej w Cyfrowej Encyklopedii Dąbrowy Górniczej: Archiwalia - Fotografie Kopalnie, huty, firmy - Zakłady przemysłowe - Strem Bibliografia - Czasopisma i gazety - Świat