Opis:

„Ilustrowany Kuryer Codzienny ” – nr 145 z 26 maja 1928 r. (część artykułu)
Początek zjednoczenia przemysłu metalurgicznego w Polsce.
Fuzja zakładów L. Zieleniewski i Fitzner-Gamper.

(zy) Właśnie w chwili, gdy zakłady fabryczne p. f. L. Zieleniewski w Krakowie, Sanoku i Lwowie S.A., przygotowują się do święcenia 125-tej rocznicy nałożenia zaczątku firmy, dokonać się ma połączenie jej z drugiem wielkiem przedsiębiorstwem metalurgicznem, ze Ską Akc. Budowy Kotłów i Maszyn W. Fitzner i K. Gamper w Sosnowcu i Dąbrowie Górniczej. Zjednoczone fabryki, zatrudniające łącznie przeszło pięciotysięczną armję pracowników, stają się największem w Polsce, a już na europejską skalę zakrojonem przedsiębiorstwem przetwórczem metalurglcznem, które może nie lękać się porównania z wielkimi tego rodzaju fabrykami w uprzemysłowionych krajach za granicą.

Zespolenie tych dwu potężnych przedsiębiorstw fabrycznych polskich w jedną całość (przyczem Ska Akc. Zieleniewski występuje jako przejmująca., a Ska Fitzner-Gamper jako przejęta), jest zdarzeniem doniosłem, które może i powinno zainteresować opinję publiczną. Zbyt skąpo naogół zajmujemy się sprawami ekonomicznymi i zbyt mało wagi przywiązujemy do poczynań gospodarczych, od których przecie w pierwszym rzędzie zależy normalny rozwój i krzepkość społeczeństwa, abyśmy nie skorzystali  z nadarzającej się sposobności do oceny gospodarczego znaczenia faktu fuzji dwu przodujących w Polsce przedsiębiorstw fabrycznych, dokonywającej się w Krakowie.

Fakt ten świadczy przedewszystkiem, te nasze młode państwo wchodzi w okres stabilizacji i ładu i jego sfery przemysłowe poczynają się rządzić zdrowemi zasadami gospodarczemi. Świadczy, że kapitanowie naszego przemysłu, który powstał i rozwijał się z trudem w okresie rządów zaborczych, zrozumieli konieczność przeobrażenia i nastawienia produkcji w odpowiednim kierunku, stosownie do zmienionej sytuacji i potrzeb Rzpitej, a zgodnie z nakazami czasu i postępem techniki. Świadczy dalej, że i w tych ciężkich wyjątkowych warunkach, w jakich po wojnie znalazł się przemysł polski, prawdziwa fachowość, połączona z rzetelną pracą i kupiecką rozwagą, potrafi opanować trudności i wieść powierzone sobie warsztaty pracy do rozwoju i rozkwitu dla dobra własnego i dla dobra społeczeństwa.

Fuzja zakładów fabrycznych L. Zieleniewski i Fitzner-Gamper, dokonywa się w imię racjonalizacji wytwórczości, w imię usprawnienia i potanienia produkcji, do czego, jak wiadomo, nawołują od kilku lat nasi ekonomiści i co jedynie zapewnić może naszemu przemysłowi powodzenie w walce konkurencyjnej.
Aby należycie zdać sobie sprawę z symptomatycznego znaczenia faktu tej fuzji w życiu gospodarczem Polski, przyjrzyjmy się naprzód historji rozwoju obu wspomnianych przedsiębiorstw, która stanowi ważną część hlstorji przemysłu polskiego w Małopolsce oraz b. Królestwie Polskiem.

Historia zakładów przemysłowych L. Zieleniewski.
Początek firmy sięga roku 1804, a twórcą jej był Antoni Zieleniewski, kowal, właściciel kuźni przy ul. wówczas Różanej, później św. Tomasza nazwanej w Krakowie. Kuźnię po ojcu objął jeden z synów,

Ludwik Zieleniewski i zamienił ją ma zakład dla wyrobu wozów i powozów i przeniósł na ul. św. Marka. W r. 1851 ustawiono w tymże zakładzie pierwszą w Krakowie maszynę parową do popędu maszyn roboczych, w ślad za tem poszło stopniowe ulepszanie i rozszerzanie zakładu, który przemienił się w fabrykę maszyn rolniczych, parowych i konstrukcji żelaznych. W r. 1857 Ludwik Zieleniewski założył pierwszą w Małopolsce odlewnię żelaza. W r. 1860 wykonano w tej fabryce pierwszy kocioł parowy, w następnym roku zbudowano pierwszą maszynę parową. W r. 1881 wykonano pierwszą konstrukcję mostową, pod osobistym kierunkiem właściciela, przy pomocy personelu z samych Polaków złożonego.

Pionier przemysłu w Małopolsce, człowiek niezwykłej miary, Ludwik Zieleniewski zmarł w r. 1885. Przez półwiekową swoją pracą stworzył mocne podwaliny pod dalszy rozwój zakładów fabrycznych, których kierownictwo objęli synowie Leon i Edmund Zieleniewscy, pierwszy w dziale hadnlowym, drugi technicznym. W r. 1886 pożar zniszczył zakłady przy ul. św. Marka, wskutek czego przeniesiono je w tymże roku na parcelę przy ul Krowoderskiej, gdzie od r. 1871 mieściła się odlewnia. W chwili przeniesienia fabryki, personel urzędniczy liczył  osób 7, robotników było 84 — a więc była to jeszcze mała, prowincjonalna fabryka.

Znakomity fachowiec, człowiek niepożytej energii i pracy, Edmund Zieleniewski, w ciągu 20-tu lat tak rozwinął produkcję, że okazała się potrzeba rozszerzenia podstaw finansowych przedsiębiorstwa. Dokonano tej przemiany, zamieniając dotychczasową rodzinną spółkę na Towarzystwo Akcyjne z kapitałem 1,500.000 koron. (Pierwsze posiedzenie Rady nadzorczej odbyło się w dniu 10 listopada 1906 r.). Zaczem nowa Ska Akc. nabyła nad brzegiem Wisły od magistratu krakowskiego znaczną parcelę i rozpoczęła z wiosną 1907 budowę nowej fabryki, odpowiadającej nowoczesnym wymogom produkcji.

Odtąd rozwój firmy postępuje szybko. Przez na bycie w r. 1915 zakładów fabrycznych ks. Lubomirskiego, firma zajmuje placówkę ważną na wschodzie w stolicy Małopolski, we Lwowie. Z kolei, w tym samym roku kapitał akcyjny podwyższony został do 2,500.000 koron i przeprowadzona fuzja z fabryką wagonów w Sanoku. Firma przybrała nazwę: „Fabryki maszyn i wagonów L. Zieleniowski  w Krakowie, Lwowie i Sanoku Tow. akc.”.
Wojna i inwazja rosyjska zahamowała rozwój nakładów. Fabryka sanocka, obrabowana w czasie najazdu z maszyn i materjałów, walczyła z dużemi  trudnościami i dopiero w r. 1917 zdołała podjąć znowu produkcję.
Wyczerpany pracą, przedwcześnie, jeszcze w sile wieku (w czerwcu 1919 r.) zmarł Edmund Zieleniewski, drugi wielki budowniczy i założyciel firmy, gdyż  jego to ideą było stworzenie towarzystwa akcyjnego i jego zasługą dźwignięcie zakładów do poziomu jednego z największych przedsiębiorstw przemysłu żelaznego przetwórczego w Polsce.

W najtrudniejszym momencie, w chwili tworzenia się Państwa Polskiego, gdy życie gospodarcze dalekie było od stabilizacji, na czele przedsiębiorstwa  w r. 1920 stanął Antoni Lewalskl, nowy naczelny dyrektor, który rozważnie, spokojnie a energicznie szczęśliwą ręką poprowadził dalej dzieło rozbudowy i nie tylko uchronił firmę przed niebezpieczeństwami grożącemi wskutek inflacji, dewaluacji i nieskonsolidowanych stosunków, ale stopniowo, nader szczęśliwie pomyślanemi transakcjami, dążąc systematycznie do racjonalizacji produkcji  i stawiając sobie coraz większe zadania, rozwinął przedsiębiorstwo tak znacznie, że dziś, w skonsolidowanej Polsce,  zajęło przodujące miejsce w przetwórczym przemyśle metalurgicznym, chlubnie świadcząc o polskiej przedsiębiorczości przemysłowej i umiejętności gospodarowania.

Wszedł w ściślejszy krąg interesów ze spółką akc. Friedenshuette  na G. Śląsku. Skutkiem dowolnej zmiany programu ministerstwa kolei, fabryki w Ostrowiu i Sanoku, były mocno zagrożone. Mimo to, dzięki dobrej gospodarce, trudności finansowe zostały pokonane, a nabyta fabryka „Wagon“ w Ostrowiu, została w r. 1926 odstąpiona Skarbowi Państwa i w ten sposób nastąpiło zlikwidowanie umowy o dostawę wagonów, która stanowiła podstawę egzystencji tej fabryki, a której to umowy rząd nie był w możności dopełnić. Natomiast nabyto wszystkie u działy Górnośląskiego Towarzystwa dla budowy rur w Tarnowskich Górach, celem umożliwienia spółce dostawy przewodów wysokoprężnych. Uzyskanie kredytów zagranicznych pozwoliło firmie utrzymać produkcję w całej pełni i podejmować potrzebne inwestycje, w celu modernizowania produkcji.

Na całość (koncern) przedsiębiorstwa składają się następujące fabryki:

1)    Fabryka maszyn w Krakowie na Grzegórzkach nad Wisłą (wraz ze stocznią pochyłą dla budowy statków).
2)    Fabryka wagonów w Sanoku.
3)    Fabryka maszyn i odlewnia we Lwowie.
4)    Fabryka rur w Tarnowskich Górach.
5)    Fabryka kotłów parowych w Sosnowcu.
6)    Fabryka maszyn w Dąbrowie Górniczej.
7)    Fabryka kotłów i spawania rur w Siemianowicach.

Przeczytaj więcej w Cyfrowej Encyklopedii Dąbrowy Górniczej: Kopalnie, huty, firmy - Zakłady przemysłowe - Defum Bibliografia - Czasopisma i gazety - Ilustrowany Kuryer Codzienny