Opis:

Artykuł z „Dębowego Pulsu Miasta” (11.2015)

99 lat historii Dąbrowy Górniczej – czy to dużo?

Czy ten relatywnie niedługi okres (dla porównania: kopalnia Reden powstała 219 lat temu, Huta Cynku „Konstanty” 200 a Huta Bankowa 181 lat temu) pozwolił nam na poznanie miasta? Czy wszystko już wiemy o naszym mieście? Przecież nie mamy kilkusetletniego rynku czy choćby starówki, nie prowadzimy prac archeologicznych na szeroką skalę, nie publikowaliśmy dziesiątek historycznych opracowań… Spotkałem się wielokrotnie z opiniami, że „u nas nie było nic, co byłoby interesujące”.
Już w 1929 roku Marian Kantor Mirski pisał na łamach „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”: „Zagłębie Dąbrowskie pod względem opisów zabytków przeszłości jest dziwnie zaniedbane. Zdawać by się mogło, że poza dymiącymi kominami kopalń, hut i przędzalni, nic tu nie ma godnego uwagi. A przecież tak nie jest”. Spróbuję na łamach najbliższych DPM przybliżyć Państwu kilka dąbrowskich historii, opartych na artykułach z minionych czasopism, mapach, opowieściach mieszkańców. Będzie mowa m.in. o torze motocyklowym, zaginionej bibliotece Sztygarki, poszukiwaniach synagogi, grobowcach, bohaterskich harcerzach, produkcji czołgów, zuchwałych kradzieżach, włoskich jeńcach, operze czy dąbrowskim akcencie twórcy nowojorskiej „statuy wolności”. Nie zabraknie też miejsca na zapomnianych patronów
Pamiętam moje zaskoczenie, kiedy pierwszy raz oglądałem niemiecką mapę miasta z 1940 roku – inny układ ulic (kilka zaplanowanych do budowy), stare kopalnie w centrum miasta, nie istniejące zakłady pracy. W końcu Park Zielona – system ścieżek, fontanna, tzw. Okrąglak (krąg taneczny), Czarna Przemsza przepływająca metry od basenu, stadion! Z analizy innej mapy wynika, że tor motocyklowy był najprawdopodobniej na jego obrzeżu. Na zdjęciu satelitarnym wyróżnia się jeszcze jego kształt – symulacja wskazuje obwód około 0,5 km. Budowa toru motocyklowego na Zielonej wymagała dużego wysiłku organizacyjnego – świetnie to widać na fotografii z 7 marca 1935 roku: mnóstwo ciężkiego sprzętu, karawana ciągnąca kolejne wagoniki. Czy na czas budowy mogła powstać tymczasowa linia kolejowa, po której dowożono kruszywo, łupki i pozostałe materiały budowlane?
Do tej pory można w tym miejscu parku napotkać na fragmenty usypane z łupek ilastych. Póki co nie znalazłem potwierdzenia, że tor został kiedykolwiek ukończony i czy odbywały się na nim jakiekolwiek wyścigi. Może ktoś z Państwa dysponuje takimi informacjami?

Jeszcze mnóstwo informacji wymaga wyjaśnień, miasto wciąż czeka na odkrycie swoich tajemnic… Nowe zapytania rodzą się równie często jak dopasowanie kolejnych puzzli do historycznej układanki, a nić wzajemnych zależności między dąbrowskimi rodzinami, firmami, dawnymi reklamami, budynkami i wydarzeniami wydaje się być coraz mocniejsza. Zapraszam Państwa na www.dawnadabrowa.pl , gdzie prezentuję dąbrowskie archiwalia. Może ktoś z Was dołączy się do tkania historii?

Przeczytaj więcej w Cyfrowej Encyklopedii Dąbrowy Górniczej: Bibliografia - Czasopisma i gazety - Dębowy Puls Miasta Wypoczynek i zieleń - Parki - Park Zielona