Łabędzka jest ewenementem na mapie Dąbrowy. Ta niewielka kolonia robotnicza została w PRL całkowicie zrównana z ziemią. Do tej pory nie mogę tego pojąć jak w samym centrum miasta mogła zniknąć cała dzielnica. I co więcej – po 50 latach mało kto o niej pamięta…

Łabędzka była  małym skupiskiem domów wciśniętym między torowiskami Kopalni „Paryż” oraz Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. W najlepszym momencie liczyła około 50 budynków.

W większości zamieszkana była przez górników, kolejarzy oraz pracowników pobliskiej Huty Bankowej.

Edward Nałęcz tak o Łabęckiej pisał w „Ziarnie”  nr 32 z 05.08.1904 w artykule „Kilka słów o Zagłębiu Dąbrowskiem”:

Między fabryką a lasem, znajduje się kolonia „Łabęcka.” Jest to wieś, podobna do prawdziwych polskich wiosek, różniąca się od tamtych tem chyba, że przecina ją plant kolei warszawsko-wiedeńskiei, górują nad nią kominy fabryczne i tuż obok domów, kanałem ocembrowanym, płynie woda, zimą i latem buchająca kłębem pary. Jest to odpływ gorącej wody z kotłów fabrycznych i stanowi ulubioną sobotnią kąpiel dla mieszkańców kolonij.

Przez sam środek dzielnicy przepływał kanał wodny – według relacji pani Ewy Więckowskiej, której rodzina przez lata mieszkała w Łabędzkiej, woda była bardzo ciepła i kąpały się w nim wszystkie dzieci z okolicy.
Na pewno życie w niej nie należało do przyjemnych- z dwóch stron otoczeni torowiskiem, z trzeciej Hutą Bankowa i jej hałdami a z czwartej pozostało jedynie wąskie przejście do dworca.
Jej nazwa pochodzi od nazwiska inżyniera górniczego który zajmował się dąbrowskimi kopalniami-Hieronima Łabędzkiego.

Choć większość zabudowy stanowiły drewniane chatki budowane przez górników to istniało tam również parę murowanych kamienic czy solidnych domów budowanych przez kopalnie.
Była to dość stara mieścina-powstała około 1865 roku podczas uruchamiania odkrywkowych kopalń „Nowa” i „Łabęcki”.
Podobno przed powstaniem tam pierwszych domów mieściła się tam karczma „Olszowa” oraz młyn wodny.
Na kolonię składały się ulice Paryska, Cieszkowskiego i Łabędzka. W czasie II wojny światowej prawdopodobnie ze względu na sprzyjające warunki (odcięcie dzielnicy z trzech stron) Niemcy utworzyli tam getto. Ostatnią pozostałością po dzielnicy była nazwa nastawni „Łabędzka” znajdującej się w pobliżu -wraz z jej wyburzeniem około 2012 roku nazwa zaginęła bezpowrotnie.

Kolonia została wyburzona do gołej ziemi w latach 60-tych podczas rozbudowy torowisk i bocznic kolejowych.
Dziś w miejscu torów rośnie las a po kolonii, poza paroma szczątkowymi informacjami i czterema zdjęciami nie pozostało nic.
Na mapie z 1883 roku widać iż w kolonii znajdowało się kilka domów o identyczej zabudowie-prawdopodobnie wybudowane przez kopalnię.

Mapa kolonii 1883 rok

Na mapie prawdopodobnie zaznaczone są jedynie murowane budynki więc możemy tylko domniemywać ile drewnianych chat mogło tam stać.
Następna mapa z 1926 pokazuje już pełen obraz tego miejsca- domy ściśnięte między dwoma torowiskami i hałdą, bez choćby odrobiny wolnego miejsca.

Mapa kolonii 1926 rok

Następna jest mapa z 1958 na której widać już dokładnie zabudowę. Na mapie z lat 70-tych na miejscu kolonii znajduje się wspomniana bocznica kolejowa.

Mapa kolonii 1957-60

Obecnie w tym miejscu rośnie las w którym można ledwo dostrzeć zarysy torów.

Mapa kolonii 1970-88

Mapa byłej kolonii czasy współczesne

Spójrzmy na kolonię z poziomu sklepów i zakładów.
W 1930 roku na kolonii mieściła się wytwórnia kołder Lidii Ch., sklep z nabiałem S. Czernego, sklepy spożywcze F. Rechnica,A. Gryszki i F.Lenczera.
W 1938 w ich miejsce pojawiły się sklepy spożywcze Wacława Dobrowolskiego i Marcelego Burka.
W 1939 pojawia się tam bardzo ciekawy zakład-Dąbrowskie Zakłady Parkietowe żyda Szaji Goldsztajna oraz sklep „Polski Parkiet”. W tym samym roku mieścił się tam też magazyn.

Dzięki p. Oldze Adamus-Świercz poznaliśmy nazwisko jednej z rodzin, mieszkających w dzielnicy Łabęcka: Solecki. Pani Olga dotarła do informacji o jej prababci (mama dziadka od strony ojca) – Mariannie Soleckiej, urodzonej w Dąbrowie Górniczej, chrzest parafia Matki Boskiej Anielskiej, m. Łabędzka (ojciec Bolesław Solecki, matka Julianna Mantelmacher – przybyli z Oleksowa w woj. mazowieckim).

Jeśli posiadacie państwo materiały lub informacje dotyczące kolonii Łabędzkiej zapraszam do kontaktu na adres  kontakt@dawnadabrowa.pl

Krzysztof Kulik