Opis:

Fragment artykułu poświęconego Zjazdowi Górniczemu, dotyczący dąbrowskiej szkoły górniczej i ważnej roli Stanisława Kontkiewicza:

Wybitne miejsce w programie zjazdu zajmuje szkoła górnicza w Dąbrowie. Pierwsza partya młodzieży z tego zakładu otrzyma patenty dopiero w roku bieżącym. Pomimo iż ta garstka wychowańców nic zdołała jeszcze ujawnić w praktyce, o ile szkoła przysposobiła ich do górnictwa, przemysłowcy znając (za pośrednictwem swych przedstawicieli) zalety i wady obecnych wykładów, postanowili skorzystać ze zjazdu niniejszego i tą drogą starać się o pewne zmiany w ustawie i programie zakładu fachowego, z pożytkiem dla spraw górniczych. Przeprowadzenie tej kwestyi poruczono inżynierowi Kontkiewiczowi, jako jednemu z profesorów, obeznanych dobrze z warunkami i zadaniem szkoły. Pod względem sił naukowych zakład jest uposażony bardzo dobrze. Pomijając już piękny gmach o obszernych widnych andytoryach, szkoła posiada bibliotekę, gabinety fizyczny, geodezyjny i mineralogiczny, laboratoryum chemiczne i warsztat. Otóż z usunięciem tych braków, które się ujawniły w pierwszem czteroleciu, szkoła przynosić będzie ogromny pożytek górnictwu miejscowemu. Najważniejszą wadą jest zbyt długi okres nauki (czteroletni), w stosunku do ilości i jakości przedmiotów, które młodzież mogłaby wybornie przejść w ciągu lat trzech. W każdej klasie jest obecnie po 20 lekcyi tygodniowo. Ponieważ w to wchodzą i rysunki, które nie wymagają przygotowywania w domu, zatem właściwie lekcyi rzeczywistych jest tylko 16, czyli mniej niż trzy dziennie (są dnie, w których bywa jedna lub dwie lekcye). Prawda, iż przy dzisiejszym programie uczniowie obowiązani są pracować w warsztatach, ale skutkiem ciasnego pomieszczenia zaledwie połowa tj. dwie niższe klasy znajdują tam zajęcie, obie zaś wyższe wcale z tych robót praktycznych nie korzystają. Natomiast w czasie poobiednim uczniowie (wyższych kursów) zajmują się praktycznemi robotami (doświadczeniami) z niektórych tylko przedmiotów specyalnych; ale ponieważ te roboty nie są stale, więc młodzież po zatem posiada jeszcze dużo czasu. Gdyby te 80 godzin tygodniowo poświęconych ogółem na wykłady we wszystkich klasach zredukować do trzech lat, każda klasa miałaby zamiast 20—26 godzin, a bez rysunków 22 tygodniowo, tj. zaledwie po 3-4 lekcye dziennie. Oczywiście taka liczba godzin wcaleby nie obciążyła pracą uczniów. Weźmy pod uwagę jeszcze znaczną liczbę świąt. Jednocześnie ze skróceniem kursów należałoby również zmienić program wykładów. Co do warsztatów, p. Kontkiewicz czyni również zarzuty. Utrzymanie ich wynosi około 2,000 rs. rocznie, tymczasem uczniowie w gruncie rzeczy nie wiele korzystają z robót, gdyż nie ma określonych żądań w tej mierze. Przy tem kierownikami tych robót są prości majstrowie, nie wiele mogący nauczyć. Otóż zdaniem p. K., wykłady rzemiosł mogłyby tylko wtedy przynieść pożytek, gdyby je prowadzili ludzie z wyższem wykształceniem technicznem, posługując się naturalnie majstrami w robotach. Ale znowu zwiększyłoby to znacznie budżet szkoły.

Czy jednak dla sztygarów potrzebna jest dokładna znajomość praktyczna rzemiosł? Od tego w kopalniach są specyalni mechanicy i majstrowie z odrębnem wykształceniem praktycznem. Co się zaś tyczy uczniów oddziału fabrycznego, to dla nich nauka rzemiosł może być zamieniona z wielkim pożytkiem na roboty praktyczne w fabrykach. Zdaniem p. K., jeden rok takiej praktyki o wiele byłby pożyteczniejszy, niż cztery lata nauki rzemiosł w szkole górniczej. Wzorem powinny być doskonałe szkoły górniczo za granicą, w których rzemiosła nie są wykładane. Otóż p. Kont. żąda zupełnego usunięcia rzemiosł z programu szkoły dąbrowskiej, a natomiast przy pomocy środków na tem zaoszczędzonych dałoby się wzmocnić wykłady przedmiotów specyalnych. Przy skróceniu kursu można dojść do 30 godzin w każdej klasie (nie ze szkodą, lecz z pożytkiem dla młodzieży). Byłoby to zresztą korzystne pod względem materyalnym, gdyż rok dłużej pobytu w Dąbrowie, gdzie życie jest dość kosztowne, zwiększa znacznie wydatki na wykształcenie. Zmiana programu jest pożądana w takim duchu, ażeby uczniowie dwóch klas niższych mogli otrzymać pewne zaokrąglenie w wykształceniu technicznem, na wzór podobnych szkół za granicą. Obecnie uczeń, opuszczający niższy kurs, czuje, iż czas zmarnował bez pożytku, gdyż wcale nie otrzymał specyalnego wykształcenia. Aby tego rozczarowania i bezcelowej nauki nie było, rada szkolna chcąc nie chcąc musi promować wyżej nawet niezdolnych, którzy obeznani z przedmiotami technicznymi w mniejszym zakresie, przy pracowitości mogliby się stać pożytecznymi pracownikami na niższych szczeblach górnictwa. Wielką jeszcze wadą jest zły dobór kandydatów, którzy się rekrutują przeważnie z rozbitków gimnazyalnych i szkół realnych. Przy otwarciu szkoły interesowani przemysłowcy mieli na myśli młodzież miejscową, której brak wiedzy technicznej, dającej możność zastąpienia specyalistów zagranicznych, przepełniających dotąd kopalnie i fabryki miejscowe. Wytwórcy byli pewni, że do nauki będą się garnąć głównie młodzieńcy z ludności miejscowej, możliwie najwięcej z szeregów prostych robotników. Ażeby to życzenie mogło się urzeczywistnić, p. Kontkiewicz proponuje surowy wybór kandydatów i ścisłe wymaganie uprzedniej praktyki w górnictwie. Wymagany obecnie wiek minimalny 16 lat i maksymalny 20 uniemożliwia dostęp do szkoły kandydatom z warstw robotniczych gdyż najbardziej nawet uzdolnieni nie mogą się odpowiednio przygotować do szkoły przed 20 rokiem życia. Ze względu na praktykę uprzednią pożądany byłby wiek minimalny 17 lat. Wielką szkodę również przynosi brak przywilejów pod względem służby wojskowej. Otóż p. Kont. żąda odroczenia tej powinności dla słuchaczów szkoły dąbrowskiej przynajmniej do 24 roku życia. Wszystkie to żądania będą popierane przez zjazd w sferach właściwych.
Dr.

Podziękowania dla p. Andrzeja Kontkiewicza za udostępnienie artykułu.

Przeczytaj więcej w Cyfrowej Encyklopedii Dąbrowy Górniczej: Dzielnice - Stara Dąbrowa - Legionów Polskich - 69 Kultura - Muzeum Osoby - Stanisław Kontkiewicz Edukacja - Szkoły - Średnie i zawodowe - Sztygarka