Dzięki przyłączeniu Dąbrowy do sieci kolejowej Polski w mieście zaczęły powstawać filie warszawskich i krakowskich spółek akcyjnych. Jedną z firm która zdecydowała się na otwarcie swojego zakładu w Dąbrowie został „Elibor”.

Pełna nazwa tej firmy to: 'Elibor” Spółka Akcyjna Handlowo-Przemysłowa Ł.J Borkowski oddział w Dąbrowie Górniczej. Pod tą skomplikowaną nazwa kryje się po prostu zwykła firma handlowa. Elibor zajmował się przede wszystkim hurtowym handlem materiałów budowlanych, metalami, opałem oraz drewnem – a także maszynami stosowanymi do obróbki wyżej wymienionych.

Aby dokładniej zrozumieć czym dla Dąbrowy była filia „Elibora” zajrzymy w historię całego przedsiębiorstwa.       Jego początki sięgają 1880 roku,gdy to została założona w Warszawie z kapitałem zakładowym na poziomie 750.000 rubli. Już w 1902 roku została przekształcona w spółkę akcyjną, a kapitał zakładowy wzrósł do 4.000.000 złotych. W statucie spółki (Monitor Polski 1930) czytamy iż zajmowała się ona zakładaniem i prowadzeniem wszelkiego rodzaju zakładów przemysłowych metalurgicznych, mechanicznych, górniczych i innych oraz prowadzeniem handlu wszelkiego rodzaju produktami i towarami.W innym źródłe (Polski Przemysł i Handel 1930 rok) znajdujemy informacje iż Elibor prowadzi sprzedaż samochodów i części do tychże oraz kopalniaków węgla i koksu. Samochody importuje z Ameryki. Artykuły techniczne z Austrii i Szwecji. Eksportuje koks i węgiel do Szwecji, kopalniaki do Belgii i Francji. Co ciekawe spółka posiadała w okresie międzywojennym własny salon samochody w Warszawie, w którym sprzedawała i prowadziła naprawy samochodów takich marek jak: Chevrolet, Buick i Oldsmobile. W 1936 roku została przedstawicielem Forda na Polskę. W 1949 roku, na podstawie orzeczenia nr 5 Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 7 grudnia 1949 r., przedsiębiorstwo zostało upaństwowione.^[3] Co ciekawe spółka istnieje do dziś.^[4] 

Po tej skróconej historii zakładu można się łatwo zorientować jak wielkie znaczenie dla Dąbrowy miał fakt otwarcia jego filii. O lokalizacji w naszym mieście najprawdopodobniej zaważyła bliska dostępność do transportu kolejowego oraz mnogość zakładów przemysłowych w okolicy. Początkowo była to prywatna firma pod nazwą„Towarzystwo Przemysłowo-
Handlowe Ł.J. Borkowski”.  Jej właścicielem był inż. Jan Łukasz
Borkowski (1841-1917), absolwent Akademii Górniczej w Liege, w młodości
uczestniczył w  powstaniu styczniowym. W Dąbrowie pojawił się w 1879 roku i zapewne ten rok można dyktować jako datę założenia firmy.  W 1901 przyłączył się do wspomnianej spółki „Elibor”. Co ciekawe w firmie swoje pierwsze kroki jako pomocnik bulchaltera, a później jako bulchalter stawiał Julian Hoffman – znana postać w historii Dąbrowy. Budynki firmy  znajdowały się pod adresem Kościuszki 1 – obecnie na ich miejscu znajduje się tzw. „Nowa Hala” DEFUM z dachem masandrowym, a budynki po Eliborze nie istnieją. Ucierpiały one  podczas II wojny światowej w styczniu 1945 roku, gdy w budynki trafiły samozapalające pociski radzieckiej artylerii, zapewne wycelowane w uciekających po pobliskich torach Niemców. Do placu „Elibora” była doprowadzona bocznica kolejowa. W internecie pojawiają się również sugestie iż magazyny pod adresem Kolejowa 1 również należały do tej spółki, lecz w przypadku własnej bocznicy kolejowej posiadanie drugiego magzaynu przy torach mijałoby się z celem. W księdze telefonicznej z 1939 roku jest podany numer do zakładu – i co ciekawe – osobny numer do dyrekcji. W czasach przedwojennych tylko najbogatsze zakłady mogły sobie pozwolić na dwa osobne telefony. Wymieniany jest w księdze z 1930 roku oraz w  reklamie z Księgi pamiątkowej Stowarzyszenia Urzędników Skarbowych Okręgu Kieleckiego z 1934 roku czytamy iż oddział w Dąbrowie oferował: Żelazo, belki, blach,stal, węgiel, koks,cement, metale,maszyny i narzędzia,artykuły techniczne. Elibor działał również w czasie wojny co potwierdzają archiwalne dokumenty – niestety jeszcze nie zostały udostepnione na stronie Dawnej Dąbrowy. Na papierach firmowych z 1947 roku występuje również przekreślony adres Kościuszki 21 – na początku PRL- znajdowały się tam magazyny więc możliwe że firma posiadała w Dąbrowie aż dwie filie, a adres na dokumentach był skreślany w zależności który oddział go wydawał.

Lokalizacja

Mapy historyczne

Przypuszczalna lokalizacja drugiego składu na archiwalnych mapach

Jeśli posiadają państwo jakieś wspomnienia dotyczące tej firmy, a może nawet archiwalne zdjęcia to zapraszam do pozostawienia komentarza lub  kontakt przez  kontakt@dawnadabrowa.pl

Krzysztof Kulik